Πρόσφατα, με αφορμή την τιμωρία της Μπαρτσελόνα από τη FIFA αλλά και την διεξαγωγή του Παγκοσμίου Κυπέλλου στη Βραζίλία, ξαναβγήκε στο προσκήνιο ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η Παγκόσμια Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, το ποδοσφαιρικό trafficking. Ποιά είναι η διαδρομή ενός ποδοσφαιριστή που έρχεται από μια αφρικανική χώρα για να παίξει ποδόσφαιρο στην Ευρώπη; Και κυρίως, τι γίνεται όταν δεν καταφέρνουν να πραγματοποιήσουν το όνειρο τους σε κάποιο ποδοσφαιρικό σύλλογο; Της Τόνιας Γκόρου
Κάθε αγόρι στην «Μαύρη Ήπειρο» φιλοδοξεί να γίνει ο νέος Ντρογκμπά, ο νέος Τουρέ, ο νέος Ετό. Να γίνει σαν τόσους Αφρικανούς ποδοσφαιριστές που διαπρέπουν στα ευρωπαϊκά γήπεδα και κοστολογούνται σε πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Αυτοί οι παίκτες όμως, αποτελούν τη λαμπερή μειονότητα, αφού αρκετοί επίδοξοι συνάδελφοί τους που ήρθαν με όνειρα και προσδοκίες στην Ευρώπη για μία καλύτερη ζωή, κατέληξαν να δίνουν μάχη για την επιβίωσή τους σε μια ξένη χώρα. Η Αφρική έχει μεγάλη παράδοση στην «εξαγωγή» ταλέντων στην Ευρώπη. Οι ευρωπαϊκοί σύλλογοι θεωρούν γενικά τους Αφρικανούς παίκτες, αθλητικά και τεχνικά προικισμένους. Επιπλέον, η αγορά κάποιου νεαρού ταλέντου μπορεί να αποδειχθεί «χρυσοφόρα» επένδυση για τον σύλλογο, μιας και στο μέλλον μπορεί να τον πουλήσει σε μεγαλύτερη ομάδα με μεγάλο κέρδος, που μπορεί να ανέλθει σε πολλά εκατομμύρια.
Ο ιδρυτής της μη κυβερνητικής οργάνωσης με έδρα το Παρίσι Foot Solidaire, Jean-Claude Mbvoumin, πρώην ποδοσφαιριστής από το Καμερούν, έχει βοηθήσει εκατοντάδες νέους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους αφού έμειναν «ξεκρέμαστοι» στην Ευρώπη. Συχνά παίκτες φτάνουν στην Ευρώπη ακόμη και με πλαστά διαβατήρια. Περνούν πρώτα από την Ανατολική Ευρώπη όπου όπως αναφέρουν όσοι γνωρίζουν τις διαδικασίες είναι πιο εύκολο να κανονιστεί η έκδοση βίζας πριν από τη μετάβαση τους σε χώρες της ΕΕ.
Τα ποδοσφαιρικά εκκολαπτήρια
Η Αφρική είναι πια μία από τις μεγαλύτερες ποδοσφαιρικές αγορές. Κυρίως χώρες όπως η Γκάνα, η Ακτή Ελεφαντοστού, το Καμερούν, είναι γεμάτη από ποδοσφαιρικές ακαδημίες που υπόσχονται να μάθουν στα παιδιά τα μυστικά του αθλήματος χωρίς ωστόσο να πληρούν κάποια κριτήρια διαφάνειας. Κριτήρια που αφορούν τόσο στην λειτουργία τους όσο και στους τρόπους με τους οποίους μεταφέρουν στη συνέχεια τους ποδοσφαιριστές σε ομάδες των ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πρωτεύουσα της Ακτής Ελεφαντοστού, Αμπιτζάν, μια πόλη 5 εκατομμυρίων κατοίκων, όπου ευδοκιμούν πάνω από 300 ακαδημίες ποδοσφαίρου με περίπου 50 παιδιά η κάθε μία. Όμως, οι περισσότεροι πέφτουν θύματα Ευρωπαίων μάνατζερ και ντόπιων κυνηγών ταλέντων, οι οποίοι τους υπόσχονται παχυλά συμβόλαια και λαμπρές καριέρες στην Ευρώπη. Άλλωστε, μόλις ένα στα εκατό παιδιά που περνούν από αυτές τις ακαδημίες καταφέρνει να φτάσει σε μια ομάδα και να υπογράψει κάποιο συμβόλαιο, έστω και μηδαμινών απολαβών. Όσο για αυτούς που γίνονται πραγματικοί αστέρες του αθλήματος, είναι μετρημένοι στα δάκτυλα των δύο χεριών.
Ο Mbvoumin τονίζει ότι «πολλοί λίγοι μπορούν να γίνουν επαγγελματίες και στόχος μας είναι να εξηγήσουμε το πόσο δύσκολο είναι να το πράξουν. Είναι σημαντικό να ονειρεύονται αλλά πρέπει να αντιληφθούν το πόσο λίγοι παίκτες υπαρχουν στον επαγγελματικό κόσμο».
Πολλές αφρικανικές οικογένειες αναζητούν τη λύτρωση από τη φτώχεια μέσω της βιομηχανίας ποδοσφαίρου. Ενδεικτική ήταν η μαζική συμμετοχή το 2008 σε παιδομάζωμα της φημισμένης αθλητικής ακαδημίας Aspire του Κατάρ. Οι υπεύθυνοί της αναζητούσαν 23 εφήβους για τη στελέχωση ομάδας ποδοσφαίρου και για το λόγο αυτόν έστησαν δεκάδες camps σε αφρικανικό έδαφος, στα οποία δοκιμάστηκαν περισσότερα από 750.000 παιδιά!
Πρώτος στόχος οι γονείς
Οι πρώτοι που πέφτουν θύματα από τους ατζέντηδες δεν είναι οι νεαροί παίκτες αλλά οι γονείς τους. Οι ατζέντηδες πείθουν τους γονείς -οι οποίοι πολλές φορές πρέπει να καταβάλλουν ένα αρκετό μεγάλο ποσό στον ατζέντη για να πάει τον γιο τους στην Ευρώπη- ότι ο γιος θα γίνει ποδοσφαιρικός αστέρας και έτσι οι γονείς υπογράφουν ένα συμβόλαιο που ουσιαστικά παραχωρεί στον μάνατζερ τα δικαιώματα του ποδοσφαιριστή για την επόμενη δεκαετία.
Μια τέτοια περίπτωση έγινε γνωστή το 2009, όταν η αστυνομία στο Μάλι εντόπισε 38 παιδιά ηλικίας από 14 μέχρι 17 ετών που ετοιμάζονταν να περάσουν παράνομα στην Ευρώπη. Οι αρχές του Μάλι βρήκαν στην κατοχή του μάνατζερ Ασουμάν πλαστά διαβατήρια και εισιτήρια με προορισμό τη Νορβηγία και την Ουκρανία. Τα παιδιά στάλθηκαν πίσω στην Ακτή Ελεφαντοστού ενώ ο μάνατζερ, μαζί με τον υπεύθυνο της ακαδημίας, κατηγορήθηκαν για παράνομη διακίνηση. Όταν τα παιδιά επέστρεψαν στην Ακτή Ελεφαντοστού, οι γονείς υπερασπίστηκαν τους διακινητές και ζήτησαν από τις τοπικές αρχές να καλύψουν το ποσό που χρειαζόταν προκειμένου να επαναλειτουργήσει η ποδοσφαιρική ακαδημία.
Μεταφορά παικτών
«Όταν έφερνα παίκτες από την Αφρική - είτε για δοκιμή είτε για να υπογράψουν κάποιο συμβόλαιο- πάντα αντιμετώπιζα ένα τεράστιο πρόβλημα: την βίζα. Και μιλώ για μια περίοδο όπου τα πράγματα ήταν πιο εύκολα, δηλαδή, δέκα χρόνια πριν. Επισκέφτηκα τα προξενεία μαζί με τους παίκτες που προσπαθούσαν να πάρουν βίζα και εγώ έπρεπε να τους προσκομίσω τα καταλληλα έγγραφα» λέει ατζέντης, που διατηρεί την ανωνυμία του, για τις δυσκολίες που μπορεί να υπάρχουν κατά την μεταφορά ανήλικου παίκτη. Ωστόσο, ο ίδιος αναφέρει πως κάποτε κατάφερε να περάσει παράνομα έναν παίκτη από το Καμερούν.
Αυστηρότερη η FIFA
Η Παγκόσμια Ομοσπονδία προσπαθεί εδώ και κάποια χρόνια να περιορίσει το φαινόμενο. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, επιβλήθηκαν αυστηρότεροι κανόνες για διεθνείς μεταγραφές παικτών κάτω των 18, αλλά οι μάνατζερ συχνά αλλοιώνουν έγγραφα και πλαστογραφούν ταυτότητες, ώστε να παραποιήσουν την ηλικία των ποδοσφαιριστών-πελατών τους. Κάτι τέτοιο αποκαλύφθηκε και στην Ελλάδα το 2008, όταν ήρθαν στη δημοσιότητα περιπτώσεις ποδοσφαιριστών τρίτης κατηγορίας που αγωνίζονταν με ψεύτικα διαβατήρια.
Το τελευταίο διάστημα πάντως έχει ενταθεί η προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου της ποδοσφαιρικής μετανάστευσης καθώς, όπως δείχνουν τα στοιχεία, αυτό συσχετίζεται και με το δίκτυο του παράνομου στοιχήματος. Ο επικεφαλής της προσπάθειας της FIFA, Chris Eaton δηλώνει σε συνέντευξή του στο Reuters: «το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε τάση αγοράς μικρών συλλόγων και πολύ έντονη διακίνηση (trafficking) ποδοσφαιριστών. Είναι πολύ σημαντικό. Οι παίκτες μετακινούνται σε άλλες χώρες, με έναν μέντορα που συνήθως είναι επίσης ποδοσφαιριστής, ο οποίος κατάγεται από την ίδια χώρα ή την ευρύτερη περιοχή και τον σέβονται οι υπόλοιποι. Είναι κάτι παραπάνω από πιθανό, αυτός ο παίκτης να είναι διεφθαρμένος και να προσπαθήσει να επηρεάσει τους υπόλοιπους. Επίσης, βλέπουμε σχολές ανάπτυξης προπονητών ή ποδοσφαιριστών που αποτελούν εμφανώς "βιτρίνες" των εγκληματικών οργανώσεων. Αυτές οι σχολές πολλές φορές εντάσσονται στους κόλπους των εθνικών ομοσπονδιών και ίσως οι ομοσπονδίες να μην συνειδητοποιούν ποιος βρίσκεται από πίσω». Σε ό,τι αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης των κυκλωμάτων, ο Ίντον είναι ξεκάθαρος: «Αμνηστία στους ποδοσφαιριστές που υποφέρουν. Οφείλουμε να τους προστατέψουμε».
Το «γαλλικό όνειρο», ένα παράδειγμα
Μόνο στη Γαλλία, η Foot Solidaire εκτιμά ότι από το 2002 περισσότεροι από 7.000 νεαροί Αφρικανοί ηλικίας 15-22 χρόνων έπεσαν θύματα κάποιων δήθεν μάνατζερ που τους υπόσχονταν πλούτη και δόξα. Ολα αυτά τα παιδιά κατέληξαν να περιπλανώνται στους δρόμους, αναζητώντας τροφή και στέγη. Η πλειονότητα των Αφρικανών ποδοσφαιριστών κατευθυνόταν σχεδόν αποκλειστικά στην Ευρώπη, εκεί που υπήρχαν οι πλούσιες ποδοσφαιρικές ομάδες, εκεί που οι Αφρικανοί μπορούσαν να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή.
Το ζήτημα της ποδοσφαιρικής μετανάστευσης έχει φτάσει μέχρι και το Συμβούλιο Υπουργών Αθλητισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Mbvoumin τέλος, τονίζει ότι «το ποδόσφαιρο μπορεί να είναι μόνο μια επιχείρηση και χρήματα. Οι άνθρωποι ξεχνούν την εκπαίδευση και την προστασία αυτών των νεαρών παικτών. Το ποδόσφαιρο δεν πρέπει να είναι υπεράνω του νόμου».
tvxs