Σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα, μέσα απο οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 16ου και 17ου αιώνα, ρίχνουν φως σε μια σκοτεινή περίοδο και αφορούν την περιοχή της Θεσπρωτίας αλλά και ολόκληρη την ‘Ηπειρο. Μετά από συστηματική ιστορική έρευνα και προσπάθειες και με τη συμβολή του ιστορικού ερευνητή Θωμά Φώτση από το Πολύδροσο Παραμυθιάς, το Ιστορικό Αρχείο της Κωνσταντινούπολης ικανοποίησε το αίτημα του ΚΙΜΕΘΕ και απέστειλε, σε ηλεκτρονική μορφή, κατάστιχα που θα ρίξουν φως στα οθωμανικά σαντζάκια της Ηπείρου.Ο πρόεδρος του Κέντρου Ιστορικών Μελετών, Μιχάλης Πασιάκος, τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι η εξασφάλιση των οθωμανικών κατάστιχων αποτελεί «ένα πρώτο βήμα για να γνωρίσουμε τη μεταβυζαντινή ιστορία της περιοχής, με στοιχεία μακριά από παραδοσιακές προσεγγίσεις». Πρόκειται για 350 φύλλα, στα οποία καταγράφονται τα πλήρη ονόματα των αρχηγών των οικογενειών ανά χωριό, στοιχεία παραγωγής και φορολογίας αλλά και ιστορικές αναφορές. Τα κατάστιχα φέρουν παλαιοτουρκική γραφή, που είναι συλλαβική και όχι αλφαβητική, γι’ αυτό εστάλη αντίγραφο σε ειδικούς, προκειμένου να τα μεταφράσουν με ακρίβεια. Σύμφωνα με τον κ. Πασιάκο, τα οθωμανικά κατάστιχα προσφέρουν αρκετά στοιχεία για να φωτίσουν το κενό της ιστορίας.
Χαρακτηριστικά μάς αποκαλύπτει: «Τα πλουσιότερα χωριά τότε ήταν το Αηδονάτι, η σημερινή Παραμυθιά, που ήταν μία συνοικία έξω από το κάστρο του Αγίου Δονάτου. Το Φιλιάτι φιγουράρει το 1551 στη δεύτερη θέση, ενώ μέχρι σήμερα θεωρείται πως δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα. Ακολουθεί η Ουζντίνα, που ελέγχει τα στενά του Καλαμά και εκεί ήταν η γέφυρα-πέρασμα στον δρόμο για τα Γιάννενα. Το Σούλι καταγράφεται ως έδρα Τούρκου φοροεισπράκτορα, περιοχή πολυπληθής, με ευμάρεια. Τώρα θα γνωρίσουμε τις φαμίλιες, τον αριθμό των οικογενειών, τα ονόματα των αρχηγών που πλήρωναν τους φόρους».
Στην περιοχή της Παραμυθιάς, όπου οι Οθωμανοί διαδέχτηκαν τη βυζαντινή διοίκηση, υπήρχαν οικισμοί και χωριά που γνώρισαν μεγάλη ακμή και εκεί είχε εγκατασταθεί τούρκος φοροεισπράκτορας. Παρά τα αυστηρά μέτρα, και τότε πολλοί δεν πλήρωναν φόρους και κατέφευγαν για να γλιτώσουν από τους Τούρκους σε ένα μυστικό τόπο. Στο φαράγγι του Καλαμά, κοντά στο διοικητικό κέντρο της Ουζντίνας Παραμυθιάς και κάτω από το σημερινό Μαλούνι υπήρχε ένα κρυφό χωριό, το Μπογδάνο, όπου εκεί κατέφευγαν οι φοροφυγάδες και οι φυγόδικοι, αφού έπαιρναν μαζί τους τα κοπάδια και την κινητή περιουσία τους
http://paramythia-online.gr/paramythia/afieromata/6064--16-17-.html