Το τζαμί του Οθωμανικού Οικισμού της Κατερίνης στην οδό 7ης Μεραρχίας.

Η ‘ΑΛΗΘΕΙΑ’ επισκέφτηκε το τζαμί του Οθωμανικού Οικισμού της Κατερίνης στην οδό 7ης Μεραρχίας και διαπιστώσαμε με τα μάτια μας την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα.

Παρατημένο στην τύχη του, αποδίδει μια άσχημη και αποκρουστική εικόνα για όσους δημότες της πόλης μας έχουν την «τύχη» να διέρχονται από εκεί, αλλά και για τους επισκέπτες αφού από εκεί διοχετεύεται μεγάλη ροή επισκεπτών προς τα Πιέρια και τα άλλα τουριστικά μέρη του νομού μας.
Το κτήριο είναι ακατάλληλο για να το πλησιάσεις, σοβάδες κρέμονται και πέφτουν συνεχώς στο έδαφος.
Κομμάτια τοίχου λείπουν, καλώδια κρέμονται, σκουπίδια παντού και οι εξωτερικοί τοίχοι βανδαλισμένοι με μπογιές και συνθήματα.
Τα δέντρα πάνω από το τζαμί είναι ακλάδευτα με τον κίνδυνο πάντα κάποιο μεγάλο κλαδί να πέσει πάνω στο κτήριο ή σε κάποιον διερχόμενο πολίτη.
Κάδοι σκουπιδιών στην εξωτερική είσοδο του τζαμιού ξεχειλίζουν και μυρίζουν.
Είναι κρίμα που ένα τέτοιο ιστορικό μνημείο βρίσκεται σε αυτή την άσχημη κατάσταση και στερείται έτσι η δυνατότητα από όποιον ήθελε να το επισκεφτεί και να το θαυμάσει.(λες και έχουμε πολλά στην περιοχή μας..)
Ελπίζουμε μετά το ρεπορτάζ μας οι αρμόδιοι να αντιληφθούν την σπουδαιότητα του μνημείου και να επιληφθούν όλων εκείνων των ενεργειών που χρειάζονται για να αποκατασταθεί και να γίνει πόλος έλξης για όλους.Η ιστορία του.

Είναι το μοναδικό μουσουλμανικό μνημείο που διασώθηκε στην Κατερίνη. Το “τζαμί” όπως όλοι το γνωρίζουμε τόσα χρόνια, είναι ό,τι απέμεινε από τον τεκέ, δηλαδή το μοναστηριακό συγκρότημα της μουσουλμανικής αίρεσης των μπεχτασήδων, μια αίρεση φιλελεύθερη χωρίς φανατισμό, που συμβίωνε αρμονικά με τους ορθόδοξους χριστιανούς στην πόλη μας, από τότε που η περιοχή μας ήταν τσιφλίκι του Αλή Πασά των Ιωαννίνων.

Χτίστηκε πριν 200-230 χρόνια σε μια έκταση 300 περίπου στρεμμάτων, που εκτείνονταν από το πάρκο και προς το νοσοκομείο σε όλη την περιοχή του συνοικισμού των Καταφυγιωτών. Περιελάμβανε την κατοικία του ηγουμένου (Μπαμπά), τα κελιά των απλών μοναχών, ξενώνες, κουζίνα και τραπεζαρία, όπου γίνονταν συνεστιάσεις με αφορμή γιορτές, όπως το μπαϊράμι ή το ραμαζάνι. Στην αυλή υπήρχε συντριβάνι και κιόσκι. Η έκταση του τεκέ αποζημιώθηκε για 100000 δρχ και οικοπεδοποιήθηκε προς χάριν των Καταφυγιωτών.


Η έδρα των μουσουλμάνων μπεχτασήδων (κάτι σαν Πατριαρχείο) ήταν στην Αλβανία, αλλά μετά την επικράτηση εκεί του Εμβέρ Χότζα, μεταφέρθηκε στο Κάϊρο. Μέχρι και το 1951 ο τεκές πρέπει να ήταν σε λειτουργία, όπως προκύπτει από δημοσίευμα της εφημερίδας «Μακεδονικός Αγών» (283/173, έτος 17ο , περίοδος Β’ , Κυριακή 15 Ιουλίου 1951,σ. 4.) με τίτλο : «Ο πατριάρχης των Αλβανών εις την πόλιν μας. Αποκηρύττουν το καθεστώς της πατρίδος των». Το δημοσίευμα ανακοινώνει τα εξής:


«Προερχόμενος εκ Καΐρου, όπου και η έδρα του αφίκετο εις την πόλιν μας ο απανταχού της γης διεσπαρμένων Αλβανών Βεχτασήδων Σεβ. Αχμέτ Σιρί –Δεδέ- Μπαμπά. Ο Σεβασμιώτατος είναι φιλοξενούμενος του Ηγουμένου του Τεκέ Κατερίνης Βελή Μπαμπά. (…) Ο Σεβ. επ ’ευκαιρία της εδώ αφίξεώς του επεσκέφθη και εχαιρέτησε τον κ.Νομάρχην και τον κ.Δήμαρχον, χθες δε ανεχώρησε προς επίσκεψιν και άλλων Αλβανικών Μοναστηρίων τα οποία ευρίσκονται εις Βόρ. Ελλάδα».


Νομικό καθεστώς και αρχιτεκτονική του μνημείου


Σήμερα το κτίριο ακόμη ανήκει στην άλλοτε μουσουλμανική κοινότητα αλλά τη διαχείρισή του την έχει ο Δήμος. Η συμβολή του κ. Μπεκτά στο να ευπρεπιστεί το μνημείο εσωτερικά και εξωτερικά και να διασώσει αναθήματα μας συγκίνησε. Με παππού κοινοτάρχη της Κατερίνης μέχρι το 1916 και πατέρα μπεχτατσή αισθάνεται δεμένος με το μνημείο και επιθυμεί να κηρυχθεί διατηρητέο και να γίνει επισκέψιμο.


Πρόκειται για ένα πολυγωνικό κτίριο το οποίο στέφεται από βυζαντινό τρούλο. Στο εσωτερικό του υπάρχουν δυο μνήματα ηγουμένων (τουρμπέ), χάλκινα αναθήματα και ένα Κοράνιο, ενώ τους τοίχους κοσμούν καλλιγραφικές επιγραφές στην αραβική γραφή.


Στον περίβολο υπάρχει κρήνη «η οποία όμως δεν είναι αυθεντική και αποτελεί ένα δείγμα κακής αναστήλωσης, μια παραποίηση της ιστορίας, αφού προέκυψε από αυθαίρετη συναρμολόγηση τμημάτων του παλαιού μνημείου», τονίζει ο ξεναγός μας , εκπαιδευτικός και αρχαιολόγος κ.Ν.Γραίκος. Ακριβώς πίσω από το κτίριο υπάρχουν ταφικές στήλες από μνήματα απλών μοναχών-μπεχτασήδων, διακοσμημένες με επιγραφές
και με στοιχεία από το φυτικό βασίλειο.

Ο Τεκές της Κατερίνης

Η Κατερίνη είναι μια μικρή πόλη χτισμένη στην πεδιάδα δυο ή τρία μίλια στα βόρεια του ποταμού και περιτριγυρισμένη από πολλά δάση. Έχει περίπου 300 σπίτια, μερικά μεγάλα κι ένα τζαμί, που είναι γραφικό λόγω των δέντρων που το περιβάλλουν … Έτσι περιγράφει οHenryHolland στην περιήγησή του την Κατερίνη γύρω στα 1812 και 1813.



Λίγο παρακάτω θα δώσει
κι άλλα στοιχεία για το μουσουλμανικό στοιχείο στην Κατερίνη, περιγράφοντας το δερβίση, το «σάρζι» (μουσικό όργανο που χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι) καθώς και στοιχεία για τη συγκατοίκηση των δυο λαών στην πόλη.
Μαρτυρίες άλλων συγγραφέων-ιστορικών αναφέρουν πως στην Κατερίνη υπήρχαν εκτός από το γνωστό μας Τζαμί και άλλα. Ειδικότερα ο MarcelKurz θα αναφέρει: «Το όμορφο αυτό πρωινό, η Κατερίνη έμοιαζε περισσότερο σας τούρκικο χωριό. Με τους ψηλούς μιναρέδες του … Ήδη είχαν περάσει δέκα χρόνια από τότε που η Μακεδονία έγινε ελληνική, αλλά εδώ έμοιαζε σαν να μην είχε αλλάξει τίποτε ….»
Το Τζαμί συνδέεται με τη άφιξη των Τούρκων –μουσουλμάνων στην περιοχή μας, άγνωστο ακριβώς ποια χρονολογία, αλλά σίγουρα πριν την άλωση της Πόλης.
Καθώς ο Σουλτάνος κατέλαβε τη περιοχή μας, έφερε εποίκους από τα βάθη της Ανατολίας στην Πιερία και τους εγκατέστησε εδώ. Είναι γνωστοί ως οι «Κονιάροι».
Το Τζαμί είναι άγνωστο, σύμφωνα με τα στοιχεία που μέχρι σήμερα έχουμε στην κατοχή μας, πότε δημιουργήθηκε. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι πρόκειται για μια μουσουλμανική μονή τουρκαλβανών, που έμεινε γνωστή στην Κατερίνης ως «Τεκές».
Η ευρύτερη περιοχή γύρω από το Τζαμί ήταν περιουσία τότε της μονής και από ένα σημείο και μετά παραχωρήθηκε, μετά από πολλές περιπέτειες, στους ντόπιους. Στην ευρύτερη περιοχή του Τεκέ αναπτύχθηκε οικιστικά ο συνοικισμός των Καταφυγιωτών, τα Βλάχικα, νοτίως του σημερινού νοσοκομείου και μέρος του Μυλαυλάκου και του Παραδείσου.
Μέχρι τις μέρες μας, ζούσε ο Χότζας που ήταν υπεύθυνος για το τζαμί και από το θάνατό του και μετά σταματά κάθε δραστηριότητα στη μονή.
Αξίζει να αναφέρουμε στο σημείο αυτό πως ο Χότζας, ως επίσημος εκφραστής ενός άλλου θρησκευτικού δόγματος, καλούνταν την περίοδο εκείνη στις επίσημες εκδηλώσεις της πόλης και εθνικές επετείους μας και μάλιστα πλάι στο Μητροπολίτη Κοϊδάκη (1947).
Στο χώρο της οδού Βάρναλη, όπου βρισκόταν η ΔΕΗ, υπάρχουν μαρτυρίες και στοιχεία για ένα δεύτερο τζαμί με ένα τεράστιο οθωμανικό τέμενος το οποίο γκρεμίστηκε γύρω στα 1927. Στον αύλειο χώρο του τζαμιού αυτού βρέθηκαν μνήματα, όπως εξάλλου και στο χώρο του πρώτου τζαμιού στη περιοχή του νοσοκομείου….

























Για τις ανάγκες του ρεπορτάζ χρησιμοποιήσαμε στοιχεία από:

(Η ομάδα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του 5ου Γυμνασίου Κατερίνης.
5ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗ Τάξη Γ΄1+2 Σχολικό έτος 2004-05
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Από την ιστοσελίδα του 5ου Γυμνασίου Κατερίνης.
http://5gym-kater.pie.sch.gr/index.htm)

Και:

Από το βιβλίο του Γιάννη Καζταρίδη «Κατερίνη-Από τη μικρή κώμη στην πολύτροπη πόλη»,

Εκδόσεις «Μάτι», 2006

Που δημοσιεύτηκε στον ΑντίΛογο Πιερίας στις 04/07/2014


Ρεπορτάζ και φωτογράφιες: Κανταρτζής Μιχάλης.