Το ελληνικό κράτος και σχεδόν όλοι οι Έλληνες χρωστούν σήμερα περίπου ένα
τρισεκατομμύριο ευρώ. Χωρίς μια γενναία διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους αυτού του χρέους, δε θα γίνει ούτε βιώσιμο, ούτε η χώρα θα μπορέσει να αναπνεύσει. Μήπως είναι καιρός για μια νέα Σεισάχθεια προς κάθε κατεύθυνση;
Δε χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει πως η σημερινή Ελλάδα έχει πλέον μετατραπεί σε “αποικία χρέους” και οι Έλληνες πολίτες σε σύγχρονους υπερχρεωμένους ή χρεοκοπημένους “δουλοπάροικους” με τις όποιες περιουσίες τους να είναι υποθηκευμένες, κατασχεμένες ή υπό κατάσχεση. Εκτός από το ελληνικό κράτος που χρωστά αυτή τη στιγμή 315 δισεκατομμύρια ευρώ ή το 175% του ΑΕΠ, η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων είναι λιγότερο ή περισσότερο υπερχρεωμένη. Σχεδόν το 40% χρωστά σε τράπεζες, είτε άμεσα είτε έμμεσα ως εγγυητές.
Υπολογίζεται πως περίπου 2,5 εκατομμύρια Έλληνες φορολογούμενοι χρωστούν στην Εφορία, μικρά ή μεγάλα ποσά, καθώς μόνον τα ληξιπρόθεσμα χρέη έχουν αγγίξει την κορυφή του Ολύμπου φτάνοντας τα 62,2 δισεκατομμύρια ευρώ και συνεχίζουν να αυξάνονται. Εκατοντάδες χιλιάδες ελεύθεροι επαγγελματίες, επιτηδευματίες, έμποροι και επιχειρηματίες χρωστούν στα ασφαλιστικά ταμεία. Τέλος υπάρχουν τα επιχειρηματικά χρέη, η βραδυφλεγής βόμβα των μεταχρονολογημένων επιταγών και φυσικά τα κάθε λογής χρέη μεταξύ των ιδιωτών. Όλα αυτά τα χρέη υπολογίζεται πως φτάνουν -κρατηθείτε- στο ιλιγγιώδες ποσό τους ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ! Αυτό σημαίνει πως τα συνολικά χρέη των Ελλήνων ξεπερνούν, τουλάχιστο κατά πέντε φορές το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας, δηλαδή αναλογούν σε 100.000 Ευρώ περίπου για κάθε κάτοικο της χώρας. Μπορείτε ακόμη να αναπνεύσετε;
Κούρεμα χρέους ή τίποτα
Αφού πάρετε μια ανάσα, αναρωτηθείτε; Υπάρχει ποτέ περίπτωση να ξεπληρωθεί επακριβώς όλο αυτό το βουνό των χρεών, που χρωστούν οι Έλληνες; Ακόμη και στις ιδανικότερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης δεν υπήρχε τέτοιο ενδεχόμενο. Ποτέ μα ποτέ όλα αυτά τα χρέη δεν θα πληρώνονταν μέχρι δεκάρας. Ένα τμήμα τους θα παρέμενε εσαεί απλήρωτο και στο τέλος θα διαγράφονταν αναγκαστικά. Είτε πρόκειται για «επαχθές χρέος», δημιουργημένο από λεόντειες συμφωνίες και ληστρικά επιτόκια, είτε απλά για άτοκα δανεικά μεταξύ φίλων. Αυτό συνέβαινε και όταν η οικονομία λειτουργούσε «φυσιολογικά». Γιατί να μη συμβεί λοιπόν «εθελοντικά» κάτι τέτοιο και στη σημερινή υπερχρεωμένη Ελλάδα, που θέλει οπωσδήποτε να αποφύγει μια νέα κρίση και μια νέα χρεοκοπία με ανεξέλεγκτες συνέπειες;
Στις αρχές του 2012 το ελληνικό κράτος πέτυχε, έπειτα από διαπραγματεύσεις πολλών μηνών, τη διαγραφή του 53,5 % του χρέους που άνηκε σε ιδιώτες επενδυτές (γνωστό ως PSI), και την ανταλλαγή των “κουρεμένων” ομολόγων του με άλλα, μακρύτερης διάρκειας, ομόλογα εγγυημένα ωστόσο με το Βρετανικό Δίκαιο. Αν και απαλλάχθηκε από το βάρος δισεκατομμυρίων το δημόσιο χρέος της Ελλάδας δεν έγινε βιώσιμο, γιατί η μακροχρόνια ύφεση ακύρωσε κάθε δυνατότητα ουσιαστικής μείωσης του. Γι' αυτό και είναι απαραίτητο ένα νέο “κούρεμα” (haircut) του δημόσιου χρέους, αυτή τη φορά με τη συμμετοχή του λεγόμενου επίσημου τομέα, με άλλα λόγια μια δραστική περικοπή του ελληνικού χρέους που κατέχουν πλέον οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες και η ΕΚΤ (μιας και το ΔΝΤ θεωρεί πως το χρέος που κατέχει πρέπει να είναι για πάντα “ακούρευτο”). Είτε το θέλουν είτε όχι κάτι τέτοιο είναι αναπόφευκτο.
Κάν’ το όπως το ελληνικό δημόσιο
Αφού λοιπόν το ελληνικό κράτος πέτυχε, και ελπίζουμε να πετύχει -υπό φυσικά μια νέα και αποφασισμένη για ρήξεις κυβέρνηση της ανατροπής- ένα ακόμη μεγαλύτερο “κούρεμα” των χρεών του, γιατί να μην επιδιώξουν κάτι το αντίστοιχο και οι Έλληνες πολίτες που έχουν βρεθεί σε δεινή οικονομική θέση, όντας θύματα της ύφεσης, της φτωχοποίησης και της ανεργίας; Και δε μιλάμε μόνο για “κούρεμα” των χρεών προς τις τράπεζες -κάτι που ήδη γίνεται σιγά-σιγά μέσω της νομοθεσίας για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά- αλλά και για τα χρέη μεταξύ των ιδιωτών και βεβαίως για τα χρέη που έχουν οι πολίτες απέναντι στο κράτος;
Αυτή τη στιγμή το ελληνικό κράτος βάζει βαριά νέα πρόστιμα και μια επιβάρυνση τόκων της τάξεως του 8,75% το έτος για τους αναξιοπαθούντες Έλληνες φορολογούμενους που χρωστούν στην εφορία και στα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει κι ένας αποπληθωρισμός της τάξεως του -3% που αυξάνει την απόλυτη αξία των χρεών. Οι περισσότεροι απ' αυτούς που χρωστούν είναι πλέον φτωχοί και δεν μπορούν ούτε καν να συντηρήσουν τις οικογένειες τους. Όσες κατασχέσεις, ακόμη και απειλή κυρώσεων και φυλάκισης και να βάλεις είναι σίγουρο πως δεν θα μπορέσεις να εισπράξεις απ' τους εκατοντάδες χιλιάδες αναξιοπαθούντες συμπολίτες μας που δεν έχουν πλέον τα απαραίτητα για να ζήσουν. Η ποινικοποίηση της φτώχειας δεν είναι λύση, είναι έγκλημα. Το μόνο που θα καταφέρεις είναι να καταστήσεις το μισό λαό σε σύγχρονους φορο-δουλοπάροικους, δεμένους εφ όρου ζωής με υπέρογκα χρέη τα οποία δε θα μπορέσουν ποτέ να ξεχρεώσουν. Αυτή όμως δεν είναι μια κατάσταση βιώσιμη ούτε για την οικονομία, ούτε για την κοινωνία ούτε φυσικά και για το δημοκρατικό μας πολίτευμα.
Γιατί όχι μια νέα σεισάχθεια;
Την άμεση διαγραφή μέρους των χρεών και την αναδιανομή του πλούτου έχει προτείνει το 2011 και ο οικονομικός αναλυτής Ντιρκ Μίλερ: «Το τραπεζικό μας σύστημα έχει τελειώσει. Οι χρεοκοπίες κρατών είναι μέρος του συστήματος εδώ και αιώνες. Εγώ θα τις ονόμαζα reset (επανεκκίνηση). Η αναδιανομή κάποιες φορές παίρνει τη μορφή νομισματικής μεταρρύθμισης, κάποιες φορές της διαγραφής χρέους. Οι λίγοι που έχουν απαιτήσεις από το κράτος θα χάσουν κάτι, και έτσι οι μάζες θα ανακουφιστούν, γιατί θα πληρώνουν λιγότερο μέρος του εισοδήματος τους σε φόρους». Το ίδιο λοιπόν, δηλαδή αυτή η επανεκκίνηση, θα πρέπει αργά η γρήγορα να γίνει και για τα χρέη των αδύναμων και φτωχών πολιτών προς το κράτος. Οι πολιτικές δυνάμεις της ανατροπής θα πρέπει να προνοήσουν ώστε να συμπεριλάβουν κι αυτή τη λογική απαίτηση στα προγράμματά τους αν στοχεύουν όντως σε μια βιώσιμη κοινωνία.
Η Ελλάδα, όπου το 500 π.Χ. περίπου γεννήθηκε από τον Σόλωνα και η ιδέα της Σεισάχθειας έχει μια υπερχιλιετή εμπειρία πάνω στα χρέη και στα δάνεια. Σεισάχθεια ουσιαστικά σημαίνει «αποτίναξη του βάρους». Πριν την απαγόρευσή της από το Σόλωνα στην Αθήνα ίσχυε ο θεσμός της υποδούλωσης για χρέη κι ένας πολίτης που δεν μπορούσε να ξεπληρώσει το δανειστή του έχανε την ελευθερία του. Με τη Σεισάχθεια καταργούνταν τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο. Επίσης καταργήθηκε ο δανεισμός με εγγύηση το «σώμα» (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του, ενώ απελευθερώθηκαν και όσοι Αθηναίοι είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών στην ίδια την Αθήνα και επαναφέρθηκαν στην πόλη όσοι εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό.
Μήπως είναι καιρός για μια σύγχρονη Σεισάχθεια και όχι απλά ένα νέο ανακάτεμα της τράπουλας; Άλλωστε δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς βιώσιμα χρέη. Αν δεν γίνει κάτι τέτοιο θα ζήσουμε σύντομα σε μια ακραία κοινωνία δύο τάξεων, πλούσιων και φτωχών, κερδοσκόπων δανειστών και υποδουλωμένων στα χρέη, που θα μισούνται θανάσιμα μεταξύ τους. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως “η ανισορροπία μεταξύ πλούσιων και φτωχών είναι η παλιότερη και η πιο θανατηφόρα ασθένεια σε όλες τις δημοκρατίες” (Πλούταρχος).
* Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του περιοδικού ΖΕΝΙΘ (www.zenithmag.wordpress.com)
Υπολογίζεται πως περίπου 2,5 εκατομμύρια Έλληνες φορολογούμενοι χρωστούν στην Εφορία, μικρά ή μεγάλα ποσά, καθώς μόνον τα ληξιπρόθεσμα χρέη έχουν αγγίξει την κορυφή του Ολύμπου φτάνοντας τα 62,2 δισεκατομμύρια ευρώ και συνεχίζουν να αυξάνονται. Εκατοντάδες χιλιάδες ελεύθεροι επαγγελματίες, επιτηδευματίες, έμποροι και επιχειρηματίες χρωστούν στα ασφαλιστικά ταμεία. Τέλος υπάρχουν τα επιχειρηματικά χρέη, η βραδυφλεγής βόμβα των μεταχρονολογημένων επιταγών και φυσικά τα κάθε λογής χρέη μεταξύ των ιδιωτών. Όλα αυτά τα χρέη υπολογίζεται πως φτάνουν -κρατηθείτε- στο ιλιγγιώδες ποσό τους ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ! Αυτό σημαίνει πως τα συνολικά χρέη των Ελλήνων ξεπερνούν, τουλάχιστο κατά πέντε φορές το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας, δηλαδή αναλογούν σε 100.000 Ευρώ περίπου για κάθε κάτοικο της χώρας. Μπορείτε ακόμη να αναπνεύσετε;
Κούρεμα χρέους ή τίποτα
Αφού πάρετε μια ανάσα, αναρωτηθείτε; Υπάρχει ποτέ περίπτωση να ξεπληρωθεί επακριβώς όλο αυτό το βουνό των χρεών, που χρωστούν οι Έλληνες; Ακόμη και στις ιδανικότερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης δεν υπήρχε τέτοιο ενδεχόμενο. Ποτέ μα ποτέ όλα αυτά τα χρέη δεν θα πληρώνονταν μέχρι δεκάρας. Ένα τμήμα τους θα παρέμενε εσαεί απλήρωτο και στο τέλος θα διαγράφονταν αναγκαστικά. Είτε πρόκειται για «επαχθές χρέος», δημιουργημένο από λεόντειες συμφωνίες και ληστρικά επιτόκια, είτε απλά για άτοκα δανεικά μεταξύ φίλων. Αυτό συνέβαινε και όταν η οικονομία λειτουργούσε «φυσιολογικά». Γιατί να μη συμβεί λοιπόν «εθελοντικά» κάτι τέτοιο και στη σημερινή υπερχρεωμένη Ελλάδα, που θέλει οπωσδήποτε να αποφύγει μια νέα κρίση και μια νέα χρεοκοπία με ανεξέλεγκτες συνέπειες;
Στις αρχές του 2012 το ελληνικό κράτος πέτυχε, έπειτα από διαπραγματεύσεις πολλών μηνών, τη διαγραφή του 53,5 % του χρέους που άνηκε σε ιδιώτες επενδυτές (γνωστό ως PSI), και την ανταλλαγή των “κουρεμένων” ομολόγων του με άλλα, μακρύτερης διάρκειας, ομόλογα εγγυημένα ωστόσο με το Βρετανικό Δίκαιο. Αν και απαλλάχθηκε από το βάρος δισεκατομμυρίων το δημόσιο χρέος της Ελλάδας δεν έγινε βιώσιμο, γιατί η μακροχρόνια ύφεση ακύρωσε κάθε δυνατότητα ουσιαστικής μείωσης του. Γι' αυτό και είναι απαραίτητο ένα νέο “κούρεμα” (haircut) του δημόσιου χρέους, αυτή τη φορά με τη συμμετοχή του λεγόμενου επίσημου τομέα, με άλλα λόγια μια δραστική περικοπή του ελληνικού χρέους που κατέχουν πλέον οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες και η ΕΚΤ (μιας και το ΔΝΤ θεωρεί πως το χρέος που κατέχει πρέπει να είναι για πάντα “ακούρευτο”). Είτε το θέλουν είτε όχι κάτι τέτοιο είναι αναπόφευκτο.
Κάν’ το όπως το ελληνικό δημόσιο
Αφού λοιπόν το ελληνικό κράτος πέτυχε, και ελπίζουμε να πετύχει -υπό φυσικά μια νέα και αποφασισμένη για ρήξεις κυβέρνηση της ανατροπής- ένα ακόμη μεγαλύτερο “κούρεμα” των χρεών του, γιατί να μην επιδιώξουν κάτι το αντίστοιχο και οι Έλληνες πολίτες που έχουν βρεθεί σε δεινή οικονομική θέση, όντας θύματα της ύφεσης, της φτωχοποίησης και της ανεργίας; Και δε μιλάμε μόνο για “κούρεμα” των χρεών προς τις τράπεζες -κάτι που ήδη γίνεται σιγά-σιγά μέσω της νομοθεσίας για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά- αλλά και για τα χρέη μεταξύ των ιδιωτών και βεβαίως για τα χρέη που έχουν οι πολίτες απέναντι στο κράτος;
Αυτή τη στιγμή το ελληνικό κράτος βάζει βαριά νέα πρόστιμα και μια επιβάρυνση τόκων της τάξεως του 8,75% το έτος για τους αναξιοπαθούντες Έλληνες φορολογούμενους που χρωστούν στην εφορία και στα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει κι ένας αποπληθωρισμός της τάξεως του -3% που αυξάνει την απόλυτη αξία των χρεών. Οι περισσότεροι απ' αυτούς που χρωστούν είναι πλέον φτωχοί και δεν μπορούν ούτε καν να συντηρήσουν τις οικογένειες τους. Όσες κατασχέσεις, ακόμη και απειλή κυρώσεων και φυλάκισης και να βάλεις είναι σίγουρο πως δεν θα μπορέσεις να εισπράξεις απ' τους εκατοντάδες χιλιάδες αναξιοπαθούντες συμπολίτες μας που δεν έχουν πλέον τα απαραίτητα για να ζήσουν. Η ποινικοποίηση της φτώχειας δεν είναι λύση, είναι έγκλημα. Το μόνο που θα καταφέρεις είναι να καταστήσεις το μισό λαό σε σύγχρονους φορο-δουλοπάροικους, δεμένους εφ όρου ζωής με υπέρογκα χρέη τα οποία δε θα μπορέσουν ποτέ να ξεχρεώσουν. Αυτή όμως δεν είναι μια κατάσταση βιώσιμη ούτε για την οικονομία, ούτε για την κοινωνία ούτε φυσικά και για το δημοκρατικό μας πολίτευμα.
Γιατί όχι μια νέα σεισάχθεια;
Την άμεση διαγραφή μέρους των χρεών και την αναδιανομή του πλούτου έχει προτείνει το 2011 και ο οικονομικός αναλυτής Ντιρκ Μίλερ: «Το τραπεζικό μας σύστημα έχει τελειώσει. Οι χρεοκοπίες κρατών είναι μέρος του συστήματος εδώ και αιώνες. Εγώ θα τις ονόμαζα reset (επανεκκίνηση). Η αναδιανομή κάποιες φορές παίρνει τη μορφή νομισματικής μεταρρύθμισης, κάποιες φορές της διαγραφής χρέους. Οι λίγοι που έχουν απαιτήσεις από το κράτος θα χάσουν κάτι, και έτσι οι μάζες θα ανακουφιστούν, γιατί θα πληρώνουν λιγότερο μέρος του εισοδήματος τους σε φόρους». Το ίδιο λοιπόν, δηλαδή αυτή η επανεκκίνηση, θα πρέπει αργά η γρήγορα να γίνει και για τα χρέη των αδύναμων και φτωχών πολιτών προς το κράτος. Οι πολιτικές δυνάμεις της ανατροπής θα πρέπει να προνοήσουν ώστε να συμπεριλάβουν κι αυτή τη λογική απαίτηση στα προγράμματά τους αν στοχεύουν όντως σε μια βιώσιμη κοινωνία.
Η Ελλάδα, όπου το 500 π.Χ. περίπου γεννήθηκε από τον Σόλωνα και η ιδέα της Σεισάχθειας έχει μια υπερχιλιετή εμπειρία πάνω στα χρέη και στα δάνεια. Σεισάχθεια ουσιαστικά σημαίνει «αποτίναξη του βάρους». Πριν την απαγόρευσή της από το Σόλωνα στην Αθήνα ίσχυε ο θεσμός της υποδούλωσης για χρέη κι ένας πολίτης που δεν μπορούσε να ξεπληρώσει το δανειστή του έχανε την ελευθερία του. Με τη Σεισάχθεια καταργούνταν τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο. Επίσης καταργήθηκε ο δανεισμός με εγγύηση το «σώμα» (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του, ενώ απελευθερώθηκαν και όσοι Αθηναίοι είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών στην ίδια την Αθήνα και επαναφέρθηκαν στην πόλη όσοι εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό.
Μήπως είναι καιρός για μια σύγχρονη Σεισάχθεια και όχι απλά ένα νέο ανακάτεμα της τράπουλας; Άλλωστε δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς βιώσιμα χρέη. Αν δεν γίνει κάτι τέτοιο θα ζήσουμε σύντομα σε μια ακραία κοινωνία δύο τάξεων, πλούσιων και φτωχών, κερδοσκόπων δανειστών και υποδουλωμένων στα χρέη, που θα μισούνται θανάσιμα μεταξύ τους. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως “η ανισορροπία μεταξύ πλούσιων και φτωχών είναι η παλιότερη και η πιο θανατηφόρα ασθένεια σε όλες τις δημοκρατίες” (Πλούταρχος).
* Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του περιοδικού ΖΕΝΙΘ (www.zenithmag.wordpress.com)
tvxs