του Γιάννη Βαρουφάκη
Από την «Αυγή» Ημερομηνία δημοσίευσης: 12/02/2012
Το άρθρο - μελέτη για τις εξελίξεις
στην Ελλάδα και την Ε.Ε. μετά την απαίτηση των δανειστών για την επιβολή
δεύτερου Μνημονίου που δημοσίευσε στην ιστοσελίδα Protagon ο καθηγητής του
Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννης Βαρουφάκης έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και
περιγράφει σημείο προς σημείο τον καταστροφικό μονόδρομο κάνοντας έκκληση στους
βουλευτές να αρνηθούν την ολοκληρωτική καταστροφή της χώρας. Σήμερα
δημοσιεύουμε τα βασικά του σημεία.
Άλλη μια φορά τα «μέσα
ενημέρωσης», τόσο εδώ όσο και στο εξωτερικό, στενάζουν πάνω από το λάθος
ερώτημα. Το ερώτημα δεν είναι αν θα συμφωνηθεί η νέα δανειακή σύμβαση Ελλάδας -
τρόικας. Το ερώτημα είναι τι θα γίνει όταν (κι όχι εάν) δεν είναι δυνατόν να
κρυφτεί η αποτυχία της. Το ότι θα αποτύχει είναι δεδομένο. Με την ήδη
αποτελματωμένη βιομηχανική παραγωγή να μειώνεται κατά 11,3% σε έναν μόνο μήνα
(Δεκέμβριο), τα δημόσια έσοδα να κατρακυλούν κατά 18% τον επόμενο μήνα
(Ιανουάριο) και την ανεργία να πετάει στο 20,9% (από 18,2% τον αμέσως
προηγούμενο μήνα), το «πλάνο» του Μνημονίου Νο 2 βρίσκεται ήδη νοκ άουτ στο
καναβάτσο της ζωής.
Μόνο η ελληνική κυβέρνηση
προσποιείται ότι είναι όρθιο. (Μην ξεχνάμε ότι ήταν ένα «πλάνο» που βασίστηκε
στην υπόθεση ότι εντός του πρώτου τριμήνου του 2012 η οικονομία θα έχει ήδη
σταθεροποιηθεί). Οπότε ας περάσουμε χωρίς χρονοτριβή στο ερώτημα που δεν έχουμε
το δικαίωμα να αγνοούμε: Τι θα γίνει όταν η αποτυχία της νέας σύμβασης γίνει το
ίδιο ξεκάθαρη με εκείνη της πρώτης (του Μνημονίου Νο 1); Ας πάρουμε τα τρία
σενάρια που θέτουν υποψηφιότητα αυτές τις μέρες στον διεθνή Τύπο:
Σενάριο 1: Τρίτο Μνημόνιο
Δεν είναι λίγοι οι οπαδοί της νέας
δανειακής συμφωνία, του Μνημονίου Νο 2, που μου λένε: «Ας πάρουμε αυτά που μας
δίνουν τώρα, κι όταν έρθει η στιγμή που θα αποδειχθεί ότι Μνημόνιο Νο 2 δεν
περπατάει, θα μας κουρέψουν κι άλλα από αυτά που χρωστάμε». Προφανώς
αναφέρονται σε κούρεμα των δανείων από την τρόικα, καθώς αυτά που θα χρωστάμε
στους ιδιώτες (μετά το όποιο PSI τώρα) θα διέπονται από το αγγλικό δίκαιο,
οπότε ένα κούρεμα θα οδηγήσει στην καταδίκη της χώρας στα αγγλικά δικαστήρια -
μια εξέλιξη που καμία χώρα δεν θέλει.
Πόσο πιθανό είναι όμως να μας
«συγχωρήσει» ένα μέρος του χρέους η τρόικα; Κατ' αρχάς τα δάνεια της τρόικας
αποτελούνται από τρία μέρη: 1) δάνειο από την ΕΚΤ, 2) δάνειο
από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη και (3) δάνειο από το ΔΝΤ (το 1/3 του συνόλου).
Από αυτά τα τρία μέρη, το κομμάτι
του ΔΝΤ δεν «αγγίζεται», καθώς το ΔΝΤ σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να υπάρξει
τέτοιο παγκόσμιο προηγούμενο. Το ίδιο και με το1), καθώς η ΕΚΤ είναι
αποφασισμένη να ισχύει για τα δάνειά της ότι και με τα δάνεια του ΔΝΤ. Μένει
λοιπόν το 2) Το (2) απαιτεί την εξής απόφαση από τα κοινοβούλια 16
χωρών (συμπεριλαμβανομένων και ήδη πτωχευμένων, όπως η Πορτογαλία, που είχαν
εγγυηθεί ένα μέρος των δανείων του Μνημονίου Νο 1): Να βάλουν το χέρι στην
τσέπη για πρώτη φορά προς όφελος της Ελλάδας!
Το μόνο που είναι πιθανόν να
γίνει, και μάλιστα αρκετά σύντομα, είναι η ΕΚΤ να αποφασίσει όχι να μην χάσει,
αλλά να μην... κερδίσει από τη δυστυχία του ελληνικού δημοσίου. Πιο
συγκεκριμένα, η ΕΚΤ έχει αγοράσει πάνω από ευρώ 50 δισ. ελληνικών ομολόγων στο
80% της αξίας τους. Λέγεται ότι σχεδιάζουν την ανταλλαγή αυτών των ελληνικών
ομολόγων με ομόλογα του EFSF αξίας ίσης με τα χρήματα που έδωσε η ΕΚΤ για να
αγοράσει τα ελληνικά ομόλογα (δηλαδή το 80% της αξίας τους). Κατόπιν το EFSF θα
πουλήσει στην Ελλάδα τα ελληνικά ομόλογα σε μια αξία ίση με εκείνη των δικών
της ομολόγων που έδωσε στην ΕΚΤ. Έτσι, το Ελληνικό Δημόσιο θα έχει επαναγοράσει
στο 80% της αξίας τους τα ομόλογά του που έχει αυτή τη στιγμή η ΕΚΤ στα βιβλία
της. Με τι χρήματα θα τα αγοράσει όμως; Με χρήματα που θα της δανείσει η τρόικα
ή το EFSF! Καθώς όμως αυτά τα χρήματα δανείζονται έντοκα, η ελάφρυνση του 20%
μειώνεται. Με απλά λόγια, πολύ κακό για το τίποτα.
Συνεπώς, η αποτυχία της σύμβασης
του Μνημονίου Νο 2, που μεθαύριο καλούνται να υπερψηφίσουν οι βουλευτές μας,
δεν υπάρχει πιθανότητα να οδηγήσει τους Ευρωπαίους «εταίρους» μας να μας δώσουν
και τρίτο Μνημόνιο. Μένουν λοιπόν τα εξής δύο σενάρια:
Σενάριο 2: Εξοβελισμός από το ευρώ
Κάθε μέρα που περνά ακούγονται
εντός της γερμανικής ελίτ όλο και πιο δυνατά οι φωνές που ζητούν να
χρησιμοποιηθεί ο χρόνος που «κερδίζουν» με το Μνημόνιο Νο 2 ώστε να
προετοιμαστεί το έδαφος για την εκπαραθύρωση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Και
πώς θα το κάνουν αυτό; Με δύο τρόπους: α) Καθιστώντας τη ζωή τόσο
αφόρητη στην Ελλάδα που ο λαός της να επιλέξει να φύγει τόσο από την Ευρωζώνη
όσο και από την Ε.Ε., και β) αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι ελληνικές
τράπεζες δεν θα στηρίζονταν από την ΕΚΤ σε μια περίπτωση πανικού των
αποταμιευτών, κάτι που κάλλιστα μπορεί να προκαλέσει τον πανικό και την
κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος.
Οι φωνές αυτές (που παραμένουν
μειοψηφικές στο Βερολίνο, αλλά οι οποίες δυναμώνουν) θεωρούν ότι, με τις
τονωτικές ενέσεις του τρισεκατομμυρίου ευρώ που θα έχει κάνει στο τραπεζικό
σύστημα η ΕΚΤ του κ. Draghi, οι κλυδωνισμοί από τον εξοβελισμό της Ελλάδας από
το ευρωσύστημα θα είναι διαχειρίσιμοι. Όσοι το πιστεύουν αυτό είναι, κατά την
ταπεινή γνώμη μου, επικίνδυνα ανόητοι. Πράττουν λάθος πανομοιότυπο με εκείνο
του Hank Paulson, του υπουργού Οικονομικών του προέδρου Bush, όταν θεώρησε πως
μπορεί να αφήσει τη Lehman να καταρρεύσει απορροφώντας τους κραδασμούς μέσα από
την παροχή ρευστότητας στις υπόλοιπες τράπεζες.
Εξακολουθώ λοιπόν να πιστεύω ότι
όσοι σκέφτονται έτσι είναι βαθιά νυχτωμένοι: Οι διασυνδέσεις τόσο μεταξύ των
ιδιωτικών τραπεζών όσο και μεταξύ των Κεντρικών Τραπεζών της Ευρωζώνης είναι
τόσο περίπλοκες που ο εξοβελισμός μίας χώρας θα οδηγήσει στην κατάρρευση της
Ευρωζώνης.
Σενάριο 3: Μελλοντική πτώχευση εντός της Ευρωζώνης
Αν τελικά οι φωνές που θέλουν
τον εξοβελισμό της Ελλάδας από το ευρώ, μετά τη σίγουρη αποτυχία του Μνημονίου
Νο 2, δεν υπερισχύσουν και κυριαρχήσει ο ορθολογικός φόβος πως μία έξοδος ενός
μέλους θα φέρει την κατάρρευση όλου του ευρω-οικοδομήματος, τι άλλο μπορεί να
συμβεί (δεδομένου ότι ένα Μνημόνιο Νο 3 είναι αδύνατον); Μα να αφεθεί η Ελλάδα
να κάνει αυτό που κάνουν πολιτείες των ΗΠΑ εντός της μεγάλης ζώνης του
δολαρίου: στάση πληρωμών μέχρι νεωτέρας! Το κράτος μας θα συνεχίσει να ζει
εντός των ορίων που του επιβάλλουν τα φορολογικά του έσοδα (κάτι που πρέπει να
κάνει έτσι κι αλλιώς υπό το Μνημόνιο Νο 2) και η Ε.Ε. θα τρέχει και δεν θα
φτάνει να καταλαγιάσει τον μεγάλο αναβρασμό που θα επικρατεί στις αγορές καθώς
οι μαύρες τρύπες των τραπεζών θα έχουν μεγαλώσει κι άλλο και τα CDS θα έχουν
πυροδοτηθεί ξεκινώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση πολλών μεγατόνων.
Συμπέρασμα
Τι θα συμβεί λοιπόν όταν αποδειχθεί
περίτρανα η αποτυχία της σύμβασης που οι βουλευτές μας καλούνται να αποδεχθούν
την Κυριακή; Από τα τρία σενάρια που μπορεί να σκεφτεί κανείς (βλ. πιο πάνω),
το πρώτο είναι εκτός τόπου και χρόνου. Το δεύτερο θα προκύψει μόνο σε περίπτωση
άλλης μιας πολιτικής αστοχίας της γερμανικής ελίτ. [Άρα, λαμβάνοντας υπ’ όψη
μας το πρόσφατο παρελθόν, είναι πολύ πιθανόν να... προκύψει]. Το τρίτο είναι το
καλύτερο από τα τρία.
Ποιο από τα δύο αυτά σενάρια
(το 2ο ή το 3ο;) είναι πιθανότερο; Θα θέλαμε το 3ο. Αλλά, όσον αφορά τη
βέλτιστη απόφαση στην ψηφοφορία της Κυριακής, είτε προκύψει το 2ο είτε το 3ο,
ένα «ναι» στο Μνημόνιο Νο 2 θα έχει αποδυναμώσει την Ελλάδα στην πιο δύσκολή στιγμή
- τη στιγμή που η αποτυχία του Μνημονίου Νο 2 γίνει φανερή.
Επίλογος
Το
επόμενο εικοσιτετράωρο οι τριακόσιοι της Βουλής θα κληθούν να πάρουν την
τελευταία σημαντική απόφαση του πολιτικού τους βίου. Τους την παρουσιάζουν ως
μονόδρομο. Ναι, μονόδρομος είναι. Ένας μονόδρομος που θα στερήσει και σε
αυτούς, αλλά και σε μια ολόκληρη γενιά, το δικαίωμα να αποφασίζουν. Το Μνημόνιο
Νο 2, που τους λένε να ψηφίσουν για να σωθεί η χώρα, θα αποτύχει. Όπως απέτυχε
και το προηγούμενο. Το μόνο που θα πετύχει είναι να δημιουργήσει μια Ελλάδα που
από τούδε και στο εξής στερείται το δικαίωμα να επιλέγει.
Την Κυριακή, πριν φύγουν από το σπίτι τους για τη
Βουλή, ας κάτσουν μπροστά στον καθρέφτη του μπάνιου τους ακίνητοι. Για πέντε,
δέκα λεπτά ας στηθούν μπροστά στο είδωλό τους. Να κοιτάξουν βαθιά μέσα στα ίδια
τους τα μάτια. Να στοχαστούν μπροστά στην αντανάκλασή τους. Και να σκεφτούν
κάτι πολύ, πολύ απλό: Ό,τι και να κάνει η κ. Μέρκελ, η Ε.Ε., το ΔΝΤ, η ΕΚΤ, η
χώρα μας, η γενιά που έρχεται θα είναι λιγότερο αδύναμη αν εκείνοι απλά
προσέλθουν στο Κοινοβούλιο και πούνε όχι στο Μνημόνιο Νο 2. Έτσι απλά. Και μετά
ας φύγουν από την μπρος πόρτα, διαχεόμενοι μέσα στην κοινωνία που τόσο καιρό
πληγώνουν, η οποία όμως έχει τη δύναμη να τους συγχωρήσει. Αρκεί να πουν το
«όχι» σε μια δανειακή συμφωνία - τέρας που είναι καταδικασμένη στην αποτυχία.
* Ο Γιάννης Βαρουφάκης είναι
οικονομολόγος