Τα παλαιά σχολεία ! Τα παλαιά διδακτήρια ! Χτισμένα σε καιρούς χαλεπούς . Με τις δωρεές των ομογενών . Των ξενιτεμένων κάθε χωριού . Με προσωπική εργασία των κατοίκων . Πέτρα την πέτρα , μυστριά τη μυστριά , για να πυργωθεί η ελπίδα . Ο φάρος που θα σκόρπιζε τα σκοτάδια του νου . Για ένα μέλλον καλύτερο των παιδιών τους . Για μια κοινωνία καλύτερη . Που να ’χει θέση ΚΑΙ για κείνους που μια ζωή (πολλές ζωές) , «έφαγαν» αγκώνες και γόνατα για μια φέτα ψωμί , για ένα κεραμίδι για ένα ρούχο ντρίλινο .
Τα παλαιά σχολεία ! Τα παλαιά διδακτήρια ! Γιόμισαν αμέσως παιδιά!
(Τότες , σε εποχές πιο δύσκολες και πιο σκληρές , τα ’βλεπαν τα παιδιά για ευλογία , για τη μόνη δικαιολογία που έβρισκαν για την παρουσία τους πάνω στη γη κι όχι εμπόδιο καριέρας και κοινωνικο-οικονομικής ανέλιξης , εμπόδιο χειραφέτησης , εμφανισιακή υποβάθμιση της γυναίκας , σπατάλη ελεύθερου χρόνου κι ανάχωμα δικαιώματος στη διασκέδαση και στα «όπα»).
Τα παλαιά σχολεία ! Ένας δάσκαλος … 50 …80…100 μαθητές ! Με μια ξυλόσομπα στη μέση . Με τα βαριά ξύλινα θρανία . Με την πλάκα και το κοντύλι . Μ’ ένα αλφαβητάρι . Με τα δάχτυλα μαύρα από τη σινική μελάνη . Παιδιά νηστικά , ξυπόλητα , ξεπαγιασμένα. Με τον μαυροπίνακα εικόνισμα κάτω απ’ την εικόνα του Χριστού . Με μάτια όμως φλογερά . Να ρουφάνε ατέλειωτα τη γνώση . Να σπουδάζουν το ήθος . Και να πελεκάνε , ψηφίδα-ψηφίδα , τον γρανίτη του αύριο , για πάρει σχήμα και μορφή . Ένα καμίνι τρομερό που κατεργαζόταν τα μεγάλα σφυριά που θα ’σπαγαν γλήγορα – γλήγορα (έτσι πίστευαν) τα σίδερα της σκλαβιάς .
Τα χρόνια πέρασαν . Πολιτικοί στα μπαλκόνια φώναζαν πως πάμε μπροστά … «πρόοδος – πρόοδος» ! Μα φαίνεται πως κοίταζαν πίσω και πήραν το πισωγύρισμα για πορεία προς τα εμπρός ! Άδειασαν τα χωριά . Γιόμισαν οι ξενιτιές και οι πόλεις οι τρανές . Μαράζωσαν και τα σχολειά . Έκλεισαν . Ζουν πια μέσα στις ιστορίες που λένε οι γερόντοι ή μέσα απ’ τα μάτια μιας γιαγιάς που τ’ αγναντεύει απ’ το ξύλινο μπαλκόνι του σπιτιού της και βλέπει το κοριτσάκι με τις ξανθιές πλεξούδες και τ’ αλατζένιο γαλάζιο φουστανάκι , μ’ ένα σακούλι γεμάτο όνειρα περασμένο παραμάσχαλα , να κατηφορίζει τρέχοντας τη στράτα για το σχολειό .
Καμιά φορά καποιος περαστικός καθαρίζει λίγο το θολωμένο τζάμι και ρίχνει μια κλεφτή ματιά στις παλιές αίθουσες . Όλα είναι ακόμα στη θέση τους ! Σαν ο χρόνος να μαρμάρωσε τότες που ο δάσκαλος κλείδωσε τη βαριά εξώπορτα για τελευταία φορά . Ο πίνακας , η εικόνα , τα θρανία , ένας χάρτης της Ελλάδας , δυο – τρεις ήρωες του ’21 , δυο φύλλα σκισμένα από παλιό τετράδιο , μια ξύστρα , μια γόμα , τρεις ξυλομπογιές , η έδρα , οι πινακίδες με τα ρητά «η γνώση είναι δύναμη» , «αγαπάτε την καθαριότητα» , μερικές γλάστρες με ξεραμένα κλαδάκια , κάμποσα κεντήματα μαθητριών σε κορνίζες στον τοίχο … ! Πιο κει το Γραφείο κι από δίπλα το καμαράκι που ο δάσκαλος στέγασε τα πρώτα του φτερουγίσματα παρέα με τη μοναξιά του ! Όλα είναι ακόμα εκεί . Και η βρύση στο προαύλιο και το σκάμμα και ο σχολικός κήπος που οι μυγδαλιές του έχουν πια θρασέψει και τα πευκάκια που κάποτε φύτεψαν τα παιδιά μαζί με το δάσκαλό τους για ίσκιο του καλοκαιριού κι έχουν γίνει τώρα πια δέντρα θεόρατα , που σαν ο αέρας περνά μέσα από τις βελόνες τους σαλαγά (καθώς ο τσοπάνος στην απέναντι πλαγιά τα πρόβατα) τις αναμνήσεις !
Σε πολλά χωριά «αξιοποίησαν» τα διδακτήρια των παλιών σχολείων. Τα μετέτρεψαν σε πολιτιστικά κέντρα , ιατρεία , κοινοτικά – δημοτικά γραφεία … . Νομίζω ότι τα αδίκησαν . Ότι διέγραψαν ένα μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο από τη ζωή και την ιστορία του τόπου . Τα παλαιά σχολεία θα ’πρεπε να τ’ αφήσουν καθώς τα βρήκαν . Για να διδάσκονται μαθήματα ζωής οι επόμενες γενιές , για να έχουν ένα σημείο αναφοράς όσοι ακόμα επιμένουν να φυλάνε Θερμοπύλες . Αλλά και για να ’χουν οι ψυχές δυο αίθουσες κι ένα προαύλιο ώστε όταν αφήνονται λεύτερες , καμιά φορά , στον απάνου κόσμο ν’ απαγκιάζουν εκεί που κάποτε η ανάσα τους χνώτιζε τα τζάμια ενός σχολείου , όταν ο χειμώνας είχε στρώσει το κάτασπρο σεντόνι του στα βουνά , στις στέγες , στις δεντροκορφές και στα νιόσκαφτα χωράφια !
Βαγγέλης Μητράκος
ΥΓ : Το εικονιζόμενο κλειστό σχολείο βρίσκεται στο χωριό Ζυγοβίστι Γορτυνίας Αρκαδίας .
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ» στις 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ 2009