Ο χρόνος για την Αθήνα «τρέχει», καθώς τα ταμιακά διαθέσιμα του κράτους επαρκούν μέχρι τις αρχές Ιουλίου (παρέχοντας δηλαδή μια σχετικήασφάλεια για εκλογές εντός Ιουνίου) ενώ παραμένει μια σειρά από κρίσιμες εκκρεμότητες:
Mέχρι τις 15 Μαΐου θα πρέπει να ληφθούν και οι αποφάσεις για την πληρωμή ή όχι του ομολόγου των 430 εκατ. ευρώ που έμεινε εκτός της διαδικασίας ανταλλαγής. (...)
Η τρόικα προς το παρόν τηρεί σιγήν ιχθύος. Ο αρχικός προγραμματισμός ήταν να κατέβει στην Αθήνα μετά το Ecofin. Τώρα αναμένεται να περιμένουν τις πολιτικές εξελίξεις και τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Άλλωστε, πέρα από τους όρους ανακεφαλαιοποίησης που πρέπει να οριστικοποιηθούν, ζητούμενο είναι και τα νέα μέτρα για τα επόμενα έτη (12 δισ. ευρώ), τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης μεταξύ των κομμάτων και τα οποία θα καθορίσουν και το αν έχουμε πραγματικά να περιμένουμε κάτι από μια ελαστικοποίηση του μνημονίου...
Χαλάρωση και... άδειο ταμείο
Και βέβαια, όσο κι αν υπάρξει κάποια χαλάρωση, η επόμενη κυβέρνηση θα βρεθεί αντιμέτωπη με τη λήψη μέτρων και αποφάσεων, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προδιαγεγραμμένες (όσες διαπραγματεύσεις κι αν γίνουν) και θα δοκιμάσουν έντονα την ήδη ταλαιπωρημένη ελληνική κοινωνία. Και εκτός αυτών θα πρέπει να διαχειριστεί διαδικαστικά θέματα, όπως τα φορολογικά, που ήδη απειλούν να τινάξουν στον αέρα κράτος και Δημόσιο. Ας ξεκινήσουμε με τα απλά:
♦ Για τις 22 Μαΐου είναι προγραμματισμένο το «κούρεμα» των συντάξεων, που θα έχει αναδρομική ισχύ. Δηλαδή, λίγο πριν από τις επόμενες εκλογές, οι συνταξιούχοι θα λάβουν το πολύ... ψίχουλα.
♦ Για τα μέσα Ιουνίου είναι προγραμματισμένη η υποβολή των φορολογικών δηλώσεων για τα εισοδήματα του 2011. Τα εκκαθαριστικά που θα αποσταλούν θα είναι ως γνωστόν... ασήκωτα.
♦ Μέσα στον Μάιο η ΔΕΗ πρέπει να αποστείλει τους πρώτους λογαριασμούς με το χαράτσι του 2012 και η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων να στείλει το ΕΤΑΚ του 2009. u Στα τέλη Μαΐου λήγει και η προθεσμία τακτοποίησης ληξιπρόθεσμων οφειλών στην εφορία, μέτρο που φαίνεται να στήριξε τα δημόσια έσοδα κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους.
Και μόνο τα διαδικαστικά θέτουν σημαντικά ερωτήματα:
♦ Θα ταχυδρομηθούν τα εκκαθαριστικά; Ήδη την περασμένη Δευτέρα ανακοινώθηκε νέα παράταση για την υποβολή των δηλώσεων των επιχειρήσεων, που σημαίνει ότι πάνε πίσω και τα έσοδα.
♦ Θα υποβληθούν οι φορολογικές δηλώσεις στις 15 Ιουνίου και θα πληρώσουν ΦΠΑ και ασφαλιστικές εισφορές οι επιχειρήσεις ή θα χαλαρώσουν εν μέσω κλίματος αβεβαιότητας;
Ήδη τα έσοδα είναι εκτός κάθε πρόβλεψης και με την ανησυχία για την καταβολή των επόμενων δόσεων αναρωτιέται κανείς για το πόσο ισχυρή είναι η δήλωση (από το υπ. Οικονομικών) ότι «η απρόσκοπτη καταβολή μισθών και συντάξεων είναι εξασφαλισμένη μέχρι και το τέλος Ιουνίου». Ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από την υποσημείωση... «υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα με τα έσοδα του Δημοσίου», που έκαναν στις αρχές της εβδομάδας παράγοντες στην πλατεία Συντάγματος.
Την ίδια στιγμή, παράγοντες στα υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας προβληματίζονται για το ζήτημα τωνληξιπρόθεσμων οφειλών που έχει το Δημόσιο προς τις επιχειρήσεις. Πρόκειται για ποσό της τάξεως των6,2 δισ. ευρώ, το οποίο υποτίθεται ότι το Δημόσιο θα εξοφλούσε με ένα μέρος από το δάνειο της τρόικας. Τα χρήματα γι’ αυτόν τον σκοπό δεν έχουν εκταμιευτεί, όμως και η κατάσταση στις επιχειρήσεις στις οποίες οφείλει το Δημόσιο έχει γίνει ασφυκτική. Το πρόβλημα είναι εξαιρετικά μεγάλο σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο της υγείας (νοσοκομεία, διαγνωστικά κέντρα κ.λπ.).
Δοκιμάζοντας τις αντοχές μας
Εκτός από τα άμεσα διαχειριστικά ζητήματα, ο Μάιος και το καλοκαίρι φέρνουν εξελίξεις που θα δοκιμάσουν τις αντοχές των Ελλήνων σε εργασιακά και ασφαλιστικό, θέτοντας πολύ ψηλά τον πήχη για την επόμενη κυβέρνηση.
1 Βασικός μισθός: Η μείωση του βασικού μισθού κατά 22% ήταν να τεθεί στην κρίση της τρόικας αμέσως μετά τις εκλογές. Τώρα η δραστική μείωση των εσόδων του κράτους μπορεί να επιφέρει και νέες περικοπές. Πλέον κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει νέα μείωση του βασικού μισθού κάτω από τα 586 ευρώ.
2 Συλλογικές συμβάσεις: Η νέα κυβέρνηση θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα κύμα μειώσεων μισθών, το οποίο, εκτός του ότι θα επιτείνει την ύφεση, θα σαρώσει τα φορολογικά έσοδα αλλά και τις εισπράξεις των ασφαλιστικών ταμείων. Οι μισές συλλογικές συμβάσεις εργασίας έχουν ήδη λήξει, κάτι που σημαίνει ότι από τις 13 Μαΐου θα πάψουν να δεσμεύουν τους εργοδότες για πολλά ζητήματα.
Μέχρι να υπογραφεί καινούργια σύμβαση, οι εργοδότες μπορούν να μην καταβάλλουν τα επιδόματα,ακόμη και το επίδομα γάμου, ενώ μπορούν να ρίξουν τους βασικούς μισθούς στα επίπεδα της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης.
3 Επικουρικές συντάξεις: Παρά τις τρεις διαδοχικές μειώσεις που έχουν γίνει στις επικουρικές συντάξεις, ο κύκλος δεν έχει κλείσει. Σύντομα αλλάζει ο τρόπος υπολογισμού, και το ύψος της επικουρικής σύνταξης θα συνδεθεί με τις ασφαλιστικές εισφορές που πληρώνει ο κάθε εργαζόμενος. Αυτό σημαίνει τεράστιαμείωση καθώς το ύψος της επικουρικής σύνταξης θα επηρεάζεται και από τις περιόδους ανεργίας ή μείωσης μισθών όπως αυτή που διανύουμε τώρα. Από την αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού θα θιγούν κυρίως όσοι έχουν ασφαλιστεί για πρώτη φορά μετά την 1η Ιανουαρίου 2001.
4 Κοινωνικά επιδόματα: Πρόγευση του... πάρτι περικοπών που θα γίνει το επόμενο διάστημα στα κοινωνικά επιδόματα έδωσε ήδη η έκθεση του ΟΟΣΑ, η οποία ζητά να εξασφαλιστεί ποσό - «μαμούθ» της τάξεως του 1,5 δισ. ευρώ για το ασφαλιστικό. Το νούμερο είναι τόσο μεγάλο, που θα επιβάλει στη νέα κυβέρνηση να μειώσει δραματικά τον αριθμό των δικαιούχων κυρίως μέσω της θέσπισης εισοδηματικών κριτηρίων.
Στο τραπέζι έχουν πέσει και πάλι έννοιες όπως το «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα», χωρίς όμως να αποσαφηνίζεται το ύψος του αλλά και το πώς εξασφαλίζεται για τους δικαιούχους. Επίσης συζητείται η αναπροσαρμογή των κριτηρίων χορήγησης των αναπηρικών συντάξεων, ενώ ανοικτό παραμένει και το ενδεχόμενο αλλαγής των κριτηρίων χορήγησης του ΕΚΑΣ, παρά το γεγονός ότι η σημερινή κυβέρνηση αναφέρει ότι δεν τίθεται τέτοιο θέμα.
Η έρευνα του ΟΟΣΑ θα αποτελέσει «μπούσουλα» για τον επόμενο υπουργό Εργασίας, στην αρμοδιότητα του οποίου θα περιέλθουν όλα τα κοινωνικά επιδόματα. Ο ΟΟΣΑ ζητάει να θεσπιστεί ένα οικογενειακό επίδομα, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί με πόρους από τη φορολογία. Ζητάει επίσης το επίδομα νακλιμακώνεται ανάλογα με τον αριθμό των τέκνων και να χορηγείται με αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια. Ο Οργανισμός τάσσεται υπέρ της διατήρησης ενός επιδόματος στέγης, το οποίο θα αντικαταστήσει το ήδη κομμένο (επί της ουσίας) επίδομα ενοικίου από τον ΟΕΚ. Και σε αυτήν την περίπτωση θα θεσπιστούνεισοδηματικά κριτήρια, ενώ το ύψος του επιδόματος θα εξαρτάται και από την οικογενειακή κατάσταση. Στην ατζέντα των συζητήσεων είναι βέβαιο ότι θα μπει ξανά και το επίδομα ανεργίας.
Μείωση συντάξεων
Υπογράφοντας το συμβόλαιο με την τρόικα για τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες, η προηγουμένη κυβέρνηση πρακτικά «συμφώνησε» ότι θα προκληθεί μια τρύπα 1 δισ. ευρώ στα οικονομικά των ασφαλιστικών ταμείων. Είναι, επομένως, και αυτό ένα θέμα πολιτικής απόφασης της επόμενης κυβέρνησης:
♦ Θα μειώσει για μια ακόμη φορά τις συντάξεις; Αν ναι, θα είναι η τέταρτη φορά μέσα σε έναν χρόνο και, για να συγκεντρωθεί το ποσό του 1 δισ. ευρώ, η νέα κυβέρνηση δεν θα περιοριστεί στις συντάξεις άνω των1.200 ευρώ, αλλά αναγκαστικά θα κατέβει και σε (πολύ) χαμηλότερα επίπεδα.
♦ Θα επιβληθεί ένα ισοδύναμο φορολογικό μέτρο προκειμένου το βάρος της χρηματοδότησης του ασφαλιστικού και της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας να πέσει στις πλάτες των Ελλήνων φορολογουμένων; Για να μαζευτεί 1 δισ. ευρώ από τους φόρους θα πρέπει - για παράδειγμα - να αυξηθεί κατά 50% το χαράτσι της ΔΕΗ. Θα αντέξει η επόμενη κυβέρνηση να επιβάλει ένα τέτοιο μέτρο;
Κούρεμα στο εφάπαξ
Οι διοικήσεις των ταμείων είχαν κληθεί μέχρι την περασμένη Τρίτη να αποφασίσουν με ποιον τρόπο θα «κουρέψουν» (πάλι) τα εφάπαξ ώστε το ύψος τους να συμβαδίζει με τις εισφορές που έχουν καταβληθεί κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου. Οι επιλογές που έχουν οι διοικήσεις των ταμείων που χορηγούν υψηλά εφάπαξ, είναι ουσιαστικά δύο: να αυξήσουν τις ασφαλιστικές εισφορές μετακυλίοντας στους εν ενεργεία εργαζομένους το οικονομικό βάρος ή να μειώσουν το ύψος του εφάπαξ.
Ουδείς αποκλείει το ενδεχόμενο να ισχύσουν και τα δύο προκειμένου να επιτευχθεί με ηπιότερο τρόπο η σύγκλιση των εισφορών που θα πληρώνει ο εργαζόμενος κατά τη διάρκεια των ετών που εργάζεται με το ύψος της εφάπαξ παροχής που θα έχει όταν θα έρχεται η ώρα της συνταξιοδότησης.