Πριν 12 χρόνια, η Πορτογαλία αποφάσισε τη μερική αποποινικοποίηση των ναρκωτικών. Οι Πορτογάλοι μείωσαν κατά πολύ τις ποινές για τους κάτοχους μικρής ποσότητας ναρκωτικών ουσιών, μετατρέποντας το αδίκημα σε πταίσμα. Οι ειδικοί δηλώνουν ευχαριστημένοι με τα αποτελέσματα, όπως αναφέρει σε ρεπορτάζ του το Spiegel. Επιμέλεια: Νίκος Τριγάζης
Ο 58χρονος γιατρός, Ζοάο Γκουλάο, είναι ο υπεύθυνος του εθνικού προγράμματος για την καταπολέμηση των ναρκωτικών και υποκινητής του συγκεκριμένου νομοσχεδίου, το οποίο αποτελεί μία από τις πιο προοδευτικές πειραματικές μεθόδους για την καταπολέμηση της μάστιγας των ναρκωτικών.«Θεωρήσαμε ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαμε να ελέγξουμε καλύτερα την κατάσταση», εξήγησε ο Γκουλάο. «Η ποινικοποίηση των ναρκωτικών, πάντως, σίγουρα δεν είχε αποτελέσματα», ενώ σχολίασε ότι δεν ήταν καθόλου σίγουρος για την επιτυχία του νομοσχεδίου.
Οι ποσότητες ναρκωτικών που μπορεί κάποιος να κατέχει νόμιμα στην Πορτογαλία είναι καταγεγραμμένες σε ένα πίνακα που εμπεριέχεται στο νόμο 30/2000. Μερικές από αυτές είναι οι εξής: 1 γραμ. ηρωίνης, 2 γραμ. κοκαΐνης, 25 γραμ. φύλλων μαριχουάνας, 1 γραμ. αμφεταμινών.
Οι ουσίες που αναφέρονται στο νόμο παραμένουν παράνομες, πράγμα που επιτάσσουν, άλλωστε, και οι οδηγίες της ΕΕ. Αυτό που αλλάζει είναι οι ποινές για τους χρήστες και τους κατόχους ναρκωτικών ουσιών. Η κατοχή έχει μετατραπεί σε πταίσμα, βρίσκεται πλέον, δηλαδή, στην ίδια κατηγορία με το παράνομο παρκάρισμα.
Ο γιατρός Πίντο Κοέλιο, πολέμιος των ναρκωτικών εδώ και χρόνια, αποτελεί τον κύριο εκφραστή των απόψεων που εναντιώνονται στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο. «Είναι σημαντικό να εμποδίζουμε τους ανθρώπους να αγοράζουν και να χρησιμοποιούν ναρκωτικά, με κάθε δυνατό τρόπο», τόνισε στο Spiegel.
Αυτό που τον φοβίζει περισσότερο φαίνεται να είναι η σκέψη ότι η χώρα του έχει εγκαταλείψει την ιδέα για έναν κόσμο χωρίς ναρκωτικά. Εντωμεταξύ, οι απόψεις του μπορεί να τον έχουν κάνει ανεπιθύμητο στην Πορτογαλία, αλλά στο εξωτερικό εισακούγονται με προσοχή, καθώς αρκετές χώρες, ανάμεσα τους οι ΗΠΑ, αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το εγχείρημα της Πορτογαλίας.
Ο Γκουλάο πιστεύει ότι η εφαρμογή του νομοσχεδίου συγκεκριμένα στην Πορτογαλία οφείλεται στο παρελθόν της χώρας. Μετά από 50 χρόνια δικτατορίας η χώρα απελευθερώθηκε το 1974 και πλημμύρησε από ναρκωτικά, καθώς οι Πορτογάλοι που επέστρεφαν στη χώρα τους από τις αποικίες της μετέφεραν μεγάλες ποσότητες μαριχουάνας. «Τα ναρκωτικά συμβόλιζαν την ελευθερία», σημειώνει.
Όταν, όμως, άρχισε να ασκεί το επάγγελμα του γιατρού συνειδητοποίησε το μέγεθος του προβλήματος, στο οποίο είχαν εξελιχθεί τα ναρκωτικά. Τη δεκαετία του 1980, έφτασε στην Πορτογαλία, και στην Ευρώπη γενικότερα, φθηνή ηρωίνη από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Αυτό ήταν το τελειωτικό χτύπημα.
Ο αριθμός των ανθρώπων που έπαιρναν ναρκωτικά στην Πορτογαλία ήταν χαμηλός σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Εκεί που τα νούμερα ήταν ανησυχητικά υψηλά για τη χώρα ήταν στην κατηγορία των βαριά εθισμένων χρηστών. Συγκεκριμένα, τη δεκαετία του 1990, το νούμερο αυτό έφτανε στις 100.000, τη στιγμή που ο πληθυσμός της χώρας ήταν 10 εκ. μόνο. Επίσης, ιδιαίτερα υψηλός ήταν και ο αριθμός των χρηστών που πέθαιναν από AIDS.
Αυτές οι συνθήκες ανάγκασαν τη χώρα να λάβει μέτρα, ξεκινώντας από τη σύσταση μιας επιτροπής ενάντια στα ναρκωτικά που αποτελείτο από 11 εμπειρογνώμονες, ανάμεσά τους και ο Γκουλάο. Τα περισσότερα μέλη δεν ήταν πολιτικοί.
«Οι χρήστες ναρκωτικών δεν είναι εγκληματίες. Είναι άρρωστοι.», διατυμπανίζει συνεχώς ο Γκουλάο. Σ’ αυτή τη βάση στηρίχτηκε και η όλη φιλοσοφία του πορτογαλικού εγχειρήματος. Η λογική λέει οι άνθρωποι που δεν είναι εγκληματίες να μην αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι. Οι ναρκομανείς δεν πρέπει να καταδικάζονται και να κλείνονται στη φυλακή.
Ο Ζοάο Γκουλάο τονίζει ότι ο κόσμος δεν πρέπει να μπερδεύει την αποποινικοποίηση με τη νομιμοποίηση, ενώ χαρακτηρίζει το όλο σύστημα ανθρωποκεντρικό.
Η αστυνομία φαίνεται να είναι σύμφωνη με την τακτική αυτή. Εντωμεταξύ, συνεχίζει να κάνει κανονικά τη δουλειά της, ψάχνοντας και καταστρέφοντας τα ναρκωτικά. Πρώτα συμβουλεύονται τον σχετικό πίνακα με τις ουσίες και την επιτρεπόμενη ποσότητα και στη συνέχεια αν κάποιος βρεθεί με ποσότητα άνω του επιτρεπτού, συλλαμβάνεται ως έμπορος ναρκωτικών.
Όσοι είναι μέσα στα νόμιμα όρια αναγκάζονται να παρουσιαστούν εντός 72 ωρών σε μια συμβουλευτική επιτροπή για ανθρώπους εθισμένους στα ναρκωτικά. Η επιτροπή αυτή περιλαμβάνει κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και δικηγόρους που αναλαμβάνουν να προσφέρουν μια σφαιρική ενημέρωση στους πολίτες σχετικά με τους κινδύνους των ναρκωτικών, αναφέρει το Spiegel.
Αν ο κατηγορούμενος δεν συλληφθεί ξανά μέσα στους επόμενους 3 μήνες, η υπόθεση του κλείνει οριστικά. Περίπου 1.500 ανθρώπους το χρόνο στέλνει στη συγκεκριμένη επιτροπή η αστυνομία της Λισαβόνας, με το 70% των περιπτώσεων να σχετίζεται με μαριχουάνα.
Όταν επρόκειτο να ψηφιστεί το νομοσχέδιο στη βουλή της χώρας, τα κόμματα της δεξιάς εξέφρασαν τους φόβους τους ότι η Πορτογαλία επρόκειτο να γίνει κέντρο τοξικομανών από όλη την Ευρώπη. Κάτι τέτοιο δε συνέβη ποτέ.
Αντιθέτως, τα νούμερα είναι ενθαρρυντικά. Ο αριθμός των ενηλίκων που έχουν δοκιμάσει ναρκωτικές ουσίες αυξάνεται, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός για τους έφηβους μειώνεται. Την ίδια ώρα έχουν αυξηθεί κατά πολύ οι χρήστες ναρκωτικών που έχουν μπει σε κάποιο κέντρο αποτοξίνωσης και έχουν ελαχιστοποιηθεί οι θάνατοι ναρκομανών από AIDS.
Αυτό που φοβίζει περισσότερο απ’ όλα τον Γκουλάο είναι η οικονομική κρίση που ταλανίζει τη χώρα. Χωρίς κέντρα αποτοξίνωσης, εξειδικευμένο προσωπικό, κλινικές και οτιδήποτε χρειάζεται η μάχη εναντίον των ναρκωτικών, η μερική αποποινικοποίηση των ναρκωτικών στην Πορτογαλία θα παραμείνει μια πρωτοποριακή κίνηση, αλλά χωρίς ουσία και αποτέλεσμα.
Πηγή: Spiegel