Ζωή στην απομόνωση
Σαλαβούτι, σαύρα του είδους Podarcis erhardii, λιάζεται στη Νάξο (Πηγή: Johannes Foufopoulos)
Αθήνα
Ο Κάρολος Δαρβίνος είχε παρατηρήσει ότι τα ζώα των απομονωμένων νησιών Γκαλάπαγκος περιέργως δεν φοβούνται την ανθρώπινη παρουσία -ένα φαινόμενο το οποίο απέδωσε στην απουσία θηρευτών. Έρευνα που εξετάζει τις σαύρες των Κυκλάδων επιβεβαιώνει τώρα τον μεγάλο φυσιοδίφη.
Έλληνες και αμερικανοί ερευνητές εξέτασαν 37 νησιά των Κυκλάδων και παρατήρησαν τη συμπεριφορά της μικρής σαύρας Podarcis erhardii, γνωστής ως σαλαβούτι.
Διαπίστωσαν πως, όσο πιο απομονωμένο είναι ένα νησί, τόσο λιγότερο δείχνουν οι σαύρες να φοβούνται όταν κάποιος τις προσεγγίζει. Επιπλέον, διαπίστωσαν ότι ο φόβος των ερπετών μειώνεται όταν η ποικιλία των θηρευτών στο νησί είναι μικρή.
Τα αποτελέσματα αφενός επιβεβαιώνουν τη θεωρία του Δαρβίνου, αφετέρου δείχνουν ότι τα είδη που ζουν σε μικρά, απομονωμένα νησιά αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από τυχόν ξενόφερτους θηρευτές.
Μάλιστα η έλλειψη φόβου «έχει προκαλέσει πολυάριθμες εξαφανίσεις νησιωτικών ειδών λόγω θηρευτών και κατοικίδιων που έχει εισάγει ο άνθρωπος» επισημαίνει ο ελληνογερμανός Γιοχάνες Φουφόπουλος του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, επικεφαλής της μελέτης στην επιθεώρηση Evolution.
Σε πρώτη φάση οι ερευνητές χρησιμοποίησαν γεωλογικά δεδομένα γα να εκτιμήσουν πότε χωρίστηκε κάθε νησί από την ηπειρωτική χώρα. Όπως αναφέρουν, ορισμένα από τα παλαιότερα νησιά πρέπει να παραμένουν απομονωμένα εδώ και 450.000 χρόνια.
Στη συνέχεια, εξέτασαν την ποικιλία των ειδών που τρέφονται με σαλαβούτια σε κάθε νησί, και μέτρησαν μέχρι ποια απόσταση μπορεί κανείς να πλησιάσει μια σαύρα πριν εκείνη τραπεί σε φυγή.
Επιπλέον, μέτρησαν πόσο συχνά οι σαύρες απέρριπταν τις ουρές τους -μια τακτική παραπλάνησης του θηρευτή- όταν τις πίεζαν ελαφρώς με μια λαβίδα.
Στα νησιά με μικρότερη ποικιλία θηρευτών, έδειξε η ανάλυση, τα σαλαβούτια αφήνουν τους ανθρώπους να τα πλησιάσουν σε μικρότερη απόσταση -ένδειξη μειωμένου φόβου. Επιπλέον, στα νησιά αυτά οι σαύρες δεν αποκόπτουν τις ουρές τους τόσο εύκολα.
«Θα ήταν μειονέκτημα από εξελικτική άποψη να κόψει κανείς την ουρά του σε ένα περιβάλλον χωρίς θηρευτές» επισημαίνει ο Φουφόπουλος. Η αναγέννηση της ουράς απαιτεί χρόνο και ενέργεια και μέχρι τότε η σαύρα έχει μειωμένες κινητικές ικανότητες και κινδυνεύει από μόλυνση της πληγής.
Η μελέτη έδειξε όμως ότι δεν είναι όλοι οι θηρευτές το ίδιο σημαντικοί στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των ερπετών. Οι θηρευτές που κινούνται με μεγάλη ταχύτητα, όπως τα τρωκτικά και τα γεράκια, βρέθηκαν να παίζουν σημαντικότερο ρόλο από τις οχιές, οι οποίες παραμονεύουν ακίνητες τα θύματά τους.
Αυτό έχει νόημα, καθώς ο φόβος δεν είναι μια τόσο αποτελεσματική αντίδραση απέναντι σε θηρευτές που παραμονεύουν, εξηγεί ο Φουφόπουλος.
«Συνοψίζοντας, τα αποτελέσματά μας υποδεικνύουν ότι η απώλεια της άμυνας απέναντι στους θηρευτές είναι σημαντικό πρόβλημα για τα νησιωτικά είδη. Υποδεικνύουν επίσης ότι τα μικρά νησιά που παραμένουν απομονωμένα για πολύ καιρό αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από εισβάλλοντα είδη» λέει ο ερευνητής.
Από ελληνικής πλευράς, στη μελέτη συμμετείχε και ο ερπετολόγος Δημήτρης Παφίλης του Πανεπιστημίου της Αθήνας.
Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης
Newsroom ΔΟΛ
Αθήνα
Ο Κάρολος Δαρβίνος είχε παρατηρήσει ότι τα ζώα των απομονωμένων νησιών Γκαλάπαγκος περιέργως δεν φοβούνται την ανθρώπινη παρουσία -ένα φαινόμενο το οποίο απέδωσε στην απουσία θηρευτών. Έρευνα που εξετάζει τις σαύρες των Κυκλάδων επιβεβαιώνει τώρα τον μεγάλο φυσιοδίφη.
Έλληνες και αμερικανοί ερευνητές εξέτασαν 37 νησιά των Κυκλάδων και παρατήρησαν τη συμπεριφορά της μικρής σαύρας Podarcis erhardii, γνωστής ως σαλαβούτι.
Διαπίστωσαν πως, όσο πιο απομονωμένο είναι ένα νησί, τόσο λιγότερο δείχνουν οι σαύρες να φοβούνται όταν κάποιος τις προσεγγίζει. Επιπλέον, διαπίστωσαν ότι ο φόβος των ερπετών μειώνεται όταν η ποικιλία των θηρευτών στο νησί είναι μικρή.
Τα αποτελέσματα αφενός επιβεβαιώνουν τη θεωρία του Δαρβίνου, αφετέρου δείχνουν ότι τα είδη που ζουν σε μικρά, απομονωμένα νησιά αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από τυχόν ξενόφερτους θηρευτές.
Μάλιστα η έλλειψη φόβου «έχει προκαλέσει πολυάριθμες εξαφανίσεις νησιωτικών ειδών λόγω θηρευτών και κατοικίδιων που έχει εισάγει ο άνθρωπος» επισημαίνει ο ελληνογερμανός Γιοχάνες Φουφόπουλος του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, επικεφαλής της μελέτης στην επιθεώρηση Evolution.
Σε πρώτη φάση οι ερευνητές χρησιμοποίησαν γεωλογικά δεδομένα γα να εκτιμήσουν πότε χωρίστηκε κάθε νησί από την ηπειρωτική χώρα. Όπως αναφέρουν, ορισμένα από τα παλαιότερα νησιά πρέπει να παραμένουν απομονωμένα εδώ και 450.000 χρόνια.
Στη συνέχεια, εξέτασαν την ποικιλία των ειδών που τρέφονται με σαλαβούτια σε κάθε νησί, και μέτρησαν μέχρι ποια απόσταση μπορεί κανείς να πλησιάσει μια σαύρα πριν εκείνη τραπεί σε φυγή.
Επιπλέον, μέτρησαν πόσο συχνά οι σαύρες απέρριπταν τις ουρές τους -μια τακτική παραπλάνησης του θηρευτή- όταν τις πίεζαν ελαφρώς με μια λαβίδα.
Στα νησιά με μικρότερη ποικιλία θηρευτών, έδειξε η ανάλυση, τα σαλαβούτια αφήνουν τους ανθρώπους να τα πλησιάσουν σε μικρότερη απόσταση -ένδειξη μειωμένου φόβου. Επιπλέον, στα νησιά αυτά οι σαύρες δεν αποκόπτουν τις ουρές τους τόσο εύκολα.
«Θα ήταν μειονέκτημα από εξελικτική άποψη να κόψει κανείς την ουρά του σε ένα περιβάλλον χωρίς θηρευτές» επισημαίνει ο Φουφόπουλος. Η αναγέννηση της ουράς απαιτεί χρόνο και ενέργεια και μέχρι τότε η σαύρα έχει μειωμένες κινητικές ικανότητες και κινδυνεύει από μόλυνση της πληγής.
Η μελέτη έδειξε όμως ότι δεν είναι όλοι οι θηρευτές το ίδιο σημαντικοί στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των ερπετών. Οι θηρευτές που κινούνται με μεγάλη ταχύτητα, όπως τα τρωκτικά και τα γεράκια, βρέθηκαν να παίζουν σημαντικότερο ρόλο από τις οχιές, οι οποίες παραμονεύουν ακίνητες τα θύματά τους.
Αυτό έχει νόημα, καθώς ο φόβος δεν είναι μια τόσο αποτελεσματική αντίδραση απέναντι σε θηρευτές που παραμονεύουν, εξηγεί ο Φουφόπουλος.
«Συνοψίζοντας, τα αποτελέσματά μας υποδεικνύουν ότι η απώλεια της άμυνας απέναντι στους θηρευτές είναι σημαντικό πρόβλημα για τα νησιωτικά είδη. Υποδεικνύουν επίσης ότι τα μικρά νησιά που παραμένουν απομονωμένα για πολύ καιρό αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από εισβάλλοντα είδη» λέει ο ερευνητής.
Από ελληνικής πλευράς, στη μελέτη συμμετείχε και ο ερπετολόγος Δημήτρης Παφίλης του Πανεπιστημίου της Αθήνας.
Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης
Newsroom ΔΟΛ