Η ρητορική των απειλών προς το λαό άγγιξε τα έσχατα όριά της. Τόσο τα όρια της
γελοιότητας όσο και εκείνα της μικροψυχίας και της βλακείας. Σκέφτομαι λοιπόν αν μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα είχε να προσφέρει κάτι και σε αυτό το πεδίο. Αν θα μπορέσει να κινητοποιήσει τους ηθικούς πόρους μιας τόσο κουρασμένης κοινωνίας ανακόπτοντας την άγρια δυναμική των φόβων
Ο καιρός του Μνημονίου δεν ήταν και δεν είναι μόνο η εποχή της μεγάλης κοινωνικής καθίζησης και του καθημαγμένου βίου των πολλών. Ήταν και εξακολουθεί
Ο καιρός του Μνημονίου δεν ήταν και δεν είναι μόνο η εποχή της μεγάλης κοινωνικής καθίζησης και του καθημαγμένου βίου των πολλών. Ήταν και εξακολουθεί
να είναι η αποθέωση της αρνητικής πολιτικής, μιας «πολιτικής» που το κύριο, αν όχι το μοναδικό της, αντικείμενο ήταν να υψώνει απειλές για το χειρότερο. Καθόλου παράδοξα λοιπόν, καθοδόν προς την 17η Ιουνίου, η ρητορική των απειλών προς το λαό άγγιξε τα έσχατα όριά της. Τόσο τα όρια της γελοιότητας όσο και εκείνα της μικροψυχίας και της βλακείας. Η τερατολογία αποτέλεσε, όπως παραδέχτηκαν πολλοί, την εικοσιτετράωρη «πολιτική» εκστρατεία εναντίον του Σύριζα και της προοπτικής μιας αριστερής κυβέρνησης.
Σκέφτομαι λοιπόν αν μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα είχε να προσφέρει κάτι και σε αυτό το πεδίο. Αν θα μπορέσει να κινητοποιήσει τους ηθικούς πόρους μιας τόσο κουρασμένης κοινωνίας ανακόπτοντας την άγρια δυναμική των φόβων και το αίσθημα συλλογικής ταπείνωσης των ανθρώπων.
Ισχυρίζομαι, παρόλα αυτά, ότι μπορεί να πράξει κάτι γι’ αυτό. Μπορεί να φέρει κοντά την ηθική και την πολιτική αφήνοντας πίσω την υπερφίαλη ηθικολογία των μνημονιακών φωνών και τις ανόητες τιμωρητικές αντιλήψεις περί «συλλογικής ενοχής». Ξέρουμε ότι καμιά κυβέρνηση της Αριστεράς δεν μπορεί να προχωρήσει με την αποξενωτική λογική της ανάθεσης, με τη συμβατική διαχείριση ενός κράτους το οποίο, εξάλλου, είναι υπό διάλυση. Ό,τι κι αν κατορθώσει, θα το πετύχει υπηρετώντας την ουσία μιας διαφορετικής ιεράρχησης δημόσιων στόχων.
H παρουσία του δήμου
Πρώτο μέλημα μιας τέτοιας κυβέρνησης θα είναι να αποκαταστήσει μια πραγματική σχέση εκπροσώπησης με το λαό. Να ζωντανέψει το «νεκρό σώμα» του δήμου. Να δείξει έμπρακτα ότι ενδιαφέρεται για την πραγματική νομιμοποίηση του άλλου δρόμου, του δρόμου για την έξοδο από το καθεστώς της μονόπλευρης οικονομικής βίας. Αυτή η κυβέρνηση οφείλει να κάνει ορατή τη διαφορά της από τις πρακτικές και τη «φιλοσοφία» των φορέων του κρατικοδίαιτου και διεφθαρμένου νεοφιλελευθερισμού.
Φυσικά η παρούσα στιγμή υποβάλλει κυρίως δυσκολίες, κάθε λογής εμπόδια και περιορισμούς. Ο σκεπτικισμός και η απαισιοδοξία της λογικής φαίνεται να έχουν τον πρώτο λόγο στην ανάλυση. Αλλά μια αριστερή κυβέρνηση έχει και ένα πλεονέκτημα που δεν το διαθέτουν οι αντίπαλοί της: δεν θεωρεί τον εαυτό της ως το υποκείμενο της αλλαγής αλλά ως σημαντικό μέσο για τη λαϊκή δημοκρατική αντιπροσώπευση, για την ενθάρρυνση συγκεκριμένων ιδεών και αξιών.
Ο λαός στη θέση του υποκειμένου
Η διαφορά της αριστερής κυβέρνησης θεμελιώνεται στην εμπιστοσύνη στις ηθικές ποιότητες των εργαζόμενων ανθρώπων, στη χειραφέτηση των πραγματικών παραγωγικών δυνάμεων, αυτών που αντιμετωπίστηκαν εδώ και δεκαετίες με άκρατη περιφρόνηση. Η προτεραιότητα της δικαιοσύνης, αληθινό σημείο καμπής για μια άλλη κυβερνητική λογική, χρειάζεται και ένα νέο συλλογικό ήθος. Δείχνοντας με συγκεκριμένες κινήσεις το τέλος της εποχής της περιφρόνησης, η κυβέρνηση της Αριστεράς μπορεί να χειριστεί το τραύμα της απώλειας, αυτό το τραύμα που σε κενό εκπροσώπησης θρέφει τον εκφασισμό και την εκβαρβάρωση των ηθών. Ποιος μπορεί να αμφιβάλει ότι η κατάρρευση του παλαιότερου φαντασιακού της ευημερίας είναι μια διαδικασία με ψυχικό κόστος για τους πολλούς και όχι μόνο, όπως λένε οι επαγγελματίες της απλούστευσης, για κάποιους «πρώην βολεμένους»;
Μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα έχει, μεταξύ άλλων, και αυτή την ευθύνη: να κάνει πολιτική με το λαό στη θέση του υποκειμένου όχι με έναν πληθυσμό στο ρόλο του αντικειμένου πειραμάτων όπως στο προηγούμενο καθεστώς. Θα έχει την ευθύνη να κυβερνά με την παρουσία του δήμου όχι επιδιώκοντας την αφάνεια και τη διάλυση των κοινωνικών κινημάτων. Κάπως έτσι, η δύσκολη μάχη για τους όρους της υλικής αξιοπρέπειας εξαρτάται και από την προσπάθεια για κατανίκηση του κυρίαρχου κοινωνικού ζόφου. Και ένα διαφορετικό υπόδειγμα ορθολογισμού είναι αδιανόητο δίχως επικοινωνία με τα δημόσια συναισθήματα και την αρχή της ελπίδας.
Το κείμενο δημοσιεύεται στην Εποχή της 17ης Ιουνίου
Σκέφτομαι λοιπόν αν μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα είχε να προσφέρει κάτι και σε αυτό το πεδίο. Αν θα μπορέσει να κινητοποιήσει τους ηθικούς πόρους μιας τόσο κουρασμένης κοινωνίας ανακόπτοντας την άγρια δυναμική των φόβων και το αίσθημα συλλογικής ταπείνωσης των ανθρώπων.
Ισχυρίζομαι, παρόλα αυτά, ότι μπορεί να πράξει κάτι γι’ αυτό. Μπορεί να φέρει κοντά την ηθική και την πολιτική αφήνοντας πίσω την υπερφίαλη ηθικολογία των μνημονιακών φωνών και τις ανόητες τιμωρητικές αντιλήψεις περί «συλλογικής ενοχής». Ξέρουμε ότι καμιά κυβέρνηση της Αριστεράς δεν μπορεί να προχωρήσει με την αποξενωτική λογική της ανάθεσης, με τη συμβατική διαχείριση ενός κράτους το οποίο, εξάλλου, είναι υπό διάλυση. Ό,τι κι αν κατορθώσει, θα το πετύχει υπηρετώντας την ουσία μιας διαφορετικής ιεράρχησης δημόσιων στόχων.
H παρουσία του δήμου
Πρώτο μέλημα μιας τέτοιας κυβέρνησης θα είναι να αποκαταστήσει μια πραγματική σχέση εκπροσώπησης με το λαό. Να ζωντανέψει το «νεκρό σώμα» του δήμου. Να δείξει έμπρακτα ότι ενδιαφέρεται για την πραγματική νομιμοποίηση του άλλου δρόμου, του δρόμου για την έξοδο από το καθεστώς της μονόπλευρης οικονομικής βίας. Αυτή η κυβέρνηση οφείλει να κάνει ορατή τη διαφορά της από τις πρακτικές και τη «φιλοσοφία» των φορέων του κρατικοδίαιτου και διεφθαρμένου νεοφιλελευθερισμού.
Φυσικά η παρούσα στιγμή υποβάλλει κυρίως δυσκολίες, κάθε λογής εμπόδια και περιορισμούς. Ο σκεπτικισμός και η απαισιοδοξία της λογικής φαίνεται να έχουν τον πρώτο λόγο στην ανάλυση. Αλλά μια αριστερή κυβέρνηση έχει και ένα πλεονέκτημα που δεν το διαθέτουν οι αντίπαλοί της: δεν θεωρεί τον εαυτό της ως το υποκείμενο της αλλαγής αλλά ως σημαντικό μέσο για τη λαϊκή δημοκρατική αντιπροσώπευση, για την ενθάρρυνση συγκεκριμένων ιδεών και αξιών.
Ο λαός στη θέση του υποκειμένου
Η διαφορά της αριστερής κυβέρνησης θεμελιώνεται στην εμπιστοσύνη στις ηθικές ποιότητες των εργαζόμενων ανθρώπων, στη χειραφέτηση των πραγματικών παραγωγικών δυνάμεων, αυτών που αντιμετωπίστηκαν εδώ και δεκαετίες με άκρατη περιφρόνηση. Η προτεραιότητα της δικαιοσύνης, αληθινό σημείο καμπής για μια άλλη κυβερνητική λογική, χρειάζεται και ένα νέο συλλογικό ήθος. Δείχνοντας με συγκεκριμένες κινήσεις το τέλος της εποχής της περιφρόνησης, η κυβέρνηση της Αριστεράς μπορεί να χειριστεί το τραύμα της απώλειας, αυτό το τραύμα που σε κενό εκπροσώπησης θρέφει τον εκφασισμό και την εκβαρβάρωση των ηθών. Ποιος μπορεί να αμφιβάλει ότι η κατάρρευση του παλαιότερου φαντασιακού της ευημερίας είναι μια διαδικασία με ψυχικό κόστος για τους πολλούς και όχι μόνο, όπως λένε οι επαγγελματίες της απλούστευσης, για κάποιους «πρώην βολεμένους»;
Μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα έχει, μεταξύ άλλων, και αυτή την ευθύνη: να κάνει πολιτική με το λαό στη θέση του υποκειμένου όχι με έναν πληθυσμό στο ρόλο του αντικειμένου πειραμάτων όπως στο προηγούμενο καθεστώς. Θα έχει την ευθύνη να κυβερνά με την παρουσία του δήμου όχι επιδιώκοντας την αφάνεια και τη διάλυση των κοινωνικών κινημάτων. Κάπως έτσι, η δύσκολη μάχη για τους όρους της υλικής αξιοπρέπειας εξαρτάται και από την προσπάθεια για κατανίκηση του κυρίαρχου κοινωνικού ζόφου. Και ένα διαφορετικό υπόδειγμα ορθολογισμού είναι αδιανόητο δίχως επικοινωνία με τα δημόσια συναισθήματα και την αρχή της ελπίδας.
Το κείμενο δημοσιεύεται στην Εποχή της 17ης Ιουνίου