Ενδιαφέροντα στοιχεία για τη δράση των δοσίλογων όχι τόσο
Την παρουσίαση άνοιξε και συντόνισε ο Αντώνης Κάλφας ο οποίος αναφέρθηκε στη χρησιμότητα της παράθεσης των στοιχείων ενώ σημείωσε ότι ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από φράση του πολιτικού της Ενώσεως Κέντρου Ηλία Ηλιού και στάθηκε στην ιδεολογική αντιμετώπιση του θέματος.
Παίρνοντας το λόγο ο κ. Βαρμάζης ξεκίνησε από την αρχή και την πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε η λέξη δοσίλογος, ήταν από των Ηρόδοτο και είχε αρκετά διαφορετική σημασία από ότι τώρα, ενώ για τη φράση του Ηλία Ηλίου είπε ότι, αναφερόταν στον Παπαδόπουλο, βουλευτή της ΕΡΕ από το Κιλκίς, που είχε βεβαρημένο ιστορικό για το οποίο γίνεται αναφορά μέσα από τις σελίδες του βιβλίου.
Όπως τόνισε ο κ. Βαρμάζης, η κοινή γνώμη ζητούσε δίκες και δικαιοσύνη. Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν όμως, απέδειξαν ότι ήταν δύσκολο να εντοπιστεί ο βαθμός συνεργασίας. Ανά την Ευρώπη, υπήρξε αυτό το πρόβλημα με τις περισσότερες καταδίκες να υπάρχουν στην Πολωνία.
«Ο ψυχρός πόλεμος έδωσε προτεραιότητα στον εσωτερικό εχθρό ως μεγάλη απειλή, ενώ και η κρατική μηχανή έπρεπε να συνεχίσει να λειτουργεί. Έτσι, πολλοί κρύφτηκαν και έμειναν ατιμώρητοι». Ο συγγραφέας μελέτησε μεγάλα πεδία, ερεύνησε χιλιάδες δικόγραφα σε χώρους που ήταν απρόθυμοι για κάτι τέτοιο.
Ο κ. Βαρμάζης στάθηκε και στη φράση του βιβλίου «ναζιστικός δούρειος ίππος», καθώς και αυτή του Γεωργίου Παπανδρέου ότι, «αδυσώπητος θα είναι η εθνική νέμεσις». Στο σημείο αυτό μίλησε για την «ΕΑΜοκρατία που δίηρκεσε σε αρκετές περιοχές για μια σύντομη περίοδο μετά τη μάχη του Κιλκίς στις 4-11-1944, κατά την οποία ήταν αυξημένος ο κίνδυνος και σε πολλές περιπτώσεις δεν αποφεύχθηκε, για εκτελέσεις κρατουμένων πριν τις δίκες».
Τα στρατοδικεία προδοτών άρχισαν τον Ιανουάριο του 1945, με την εκκένωση της Θεσσαλονίκης και την επέμβαση άγγλων και Ερυθρού Σταυρού για τους αιχμαλώτους. «Η συνθήκη της Βάρκιζας έδωσε την ελευθερία στους δοσίλογους, οι οποίοι αμέσως έλαβαν τα μέτρα τους. Παράλληλα, νομοθετήθηκαν μέτρα και ψηφίστηκαν γρήγορα, έγιναν οι ετοιμασίες για τις δίκες».
Έμενε να αποσαφηνιστεί και νομικά ο ορισμός του δοσιλογισμού και να βρεθούν βάση αυτού οι κατηγορούμενοι, ήταν όμως ένα δύσκολο έργο. Πολλοί έφυγαν, άλλοι κρύβονταν, ενώ υπήρχε και η απροθυμία των αρχών. Πρόκριμα ήταν η δίκη των πρωθυπουργών, οι οποίοι απαλλάχτηκαν από την κατηγορία της δημιουργίας των ταγμάτων ασφαλείας με την αιτιολογία ότι το έπραξαν «αθελήτως». Πολλοί δικάστηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπως οι Κυλινδρέας, Βασιλείου, Ζωγράφου, Πούλος, με τον τελευταίο να εκτελείται έπειτα στο Γουδί.
«Οι κατηγορούμενοι προσπαθούσαν με ανακοπές, ενστάσεις, εφέσεις και πολιτικά μέσα να επιβραδύνουν την πρωτόδικη απόφαση. Το τεταμένο κλίμα του εμφυλίου άλλαξε άρδην τα δεδομένα. Πολλοί από αυτούς εντάχθηκαν στον ΕΕΣ ή σε παραστρατιώτικές ομάδες. Έλαβαν βεβαιώσεις για τους νέους αγώνες τους και με τη συνδρομή τοπικών αρχών εξαγνίστηκαν και ξεσπάθωσαν κατά των διωκτών τους».
Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Βαρμάζης, ο δοσιλογισμός θεωρήθηκε εθνικοφροσύνη της ιστορίας ενάντια στον ΕΑΜο σλαβισμό. Πολλοί βαρυποινίτες αποφυλακίστηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, οργανώθηκαν, έδρασαν και αναγνωρίστηκαν ως αντιστασιακοί. «Μια νέα ιδεολογία που βρήκε και επιβίωσε. Αργότερα η χούντα τους αντάμειψε αφειδώς».
Προς το τέλος, αναφέρθηκε στην περίπτωση του Φον Γιοσμά, που έζησε και στην Κατερίνη, στη γωνία των οδών Κρέσνας με Σβορώνου. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, συμμετείχε στην παρακρατική οργάνωση «καρφίτσα» στην Τούμπα και για το παρελθόν του αντιμετωπίστηκε αρνητικά από την κοινωνία της Κατερίνης. Εξέδιδε την «φωνή των ελλήνων μέχρι το καλοκαίρι του 1944.