Οι παραλίες της Ελλάδας, οι ακτές, οι «αιγιαλοί», είναι το δώρο που παραλάβαμε για να παραδώσουμε, έτσι συγκροτείται η παράδοση. Είναι η τύχη που μας έλαχε, να κατοικούμε έναν τόπο μοναδικό, προνομιακό, με χιλιάδες χιλιόμετρα ακτογραμμής απαράμιλλου φυσικού κάλλους, το συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Ένα πολυσήμαντο κεφάλαιο, φυσικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, οικονομικό. Το κεφάλαιο αυτό στόχευσαν εξ' αρχής οι δανειστές προς εκποίηση.
Ο διπλός στόχος
Τα τελευταία χρόνια ψηφίζεται από τη βουλή, στο όνομα του χρέους, μια ατέλειωτη σειρά νόμων1, που αίρουν την προστασία και προωθούν την άνευ όρων ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση του φυσικού κεφαλαίου της χώρας. Οι νόμοι αυτοί έχουν ένα κοινό διπλό στόχο.
Πρώτον: Να μετατρέψουν σε ελκυστικά ακίνητα όλο τον δημόσιο πλούτο μας (δάση, ακτές, νησιά, αρχαιολογικούς χώρους, περιοχές μεγάλου φυσικού κάλλους, ευαίσθητα οικοσυστήματα), προς χάριν επίδοξων επενδυτών. Γίνονται ελκυστικά ακίνητα όλη η περιουσία του παρελθόντος και του μέλλοντός μας από ένα κράτος που λειτουργεί ως μεσίτης, με μεσιτικό γραφείο το ΤΑΙΠΕΔ. Ένας μεσίτης μεγάλων ευκαιριών με εξευτελιστικές τιμές για την αποπληρωμή του χρέους.
Δεύτερον: Αυτό όμως δεν φτάνει. Απαιτείται και η απελευθέρωση του επίδοξου επενδυτή από κάθε χωροταξικό, πολεοδομικό και περιβαλλοντικό περιορισμό. Του δίνεται η ελευθερία να αναπτύξει την περιοχή όπως θέλει, με όποιες χρήσεις θέλει, κατά παράβαση κάθε κοινοτικού και συνταγματικού δικαίου, με διαδικασίες fast track, ακυρώνοντας περιβαλλοντικούς και αδειοδοτικούς περιορισμούς.
Αυτό το δίπολο είναι η καρδιά της νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης του ελληνικού χώρου. Εδώ εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό, γιατί πράγματι στον αιγιαλό και την παραλία βρίσκονται τα ελκυστικά ακίνητα. Σ’ αυτά επιτρέπεται κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα, κατασκευές και μπαζώματα στην θάλασσα. Καταργείται ουσιαστικά η ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις παραλίες. Νομιμοποιούνται αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις. Παραχωρούνται λίμνες, θάλασσες, νησίδες και σκόπελοι.
Η παραβίαση των κεκτημένων
Για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο επιτρέπεται η παραχώρηση χρήσης δημόσιας γης όπως οι ακτές, κατ’ αποκλειστικότητα σε ιδιώτη: Καταστρατηγείται, έτσι, η κατοχυρωμένη, ήδη από το ρωμαϊκό δίκαιο, ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές, στις παρόχθιες και παραλίμνιες ζώνες και ο κοινόχρηστος χαρακτήρας τους. Παραβιάζονται ευθέως τα άρθρα 5 (περί ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας), 24 (για την προστασία του περιβάλλοντος) και 25 (για τα θεμελιώδη και απαράγραπτα δικαιώματα του ανθρώπου) του συντάγματος.
Ακόμα παραβιάζονται οι διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας για προστασία των ακτών και του τοπίου, όπως η Σύμβαση Βαρκελώνης, η οποία ισχύει ανεξαρτήτως του αν έχει κυρωθεί με νόμο, ενώ δεν ενσωματώνεται παράλληλα η ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία όπως ο νόμος για την βιοποικιλότητα.
Οι ακτές, οι παραλίες, οι αιγιαλοί της Ελλάδας, αναπόσπαστο κομμάτι της κοινής μας θάλασσας της Μεσογείου, προστατεύονται από τη συνθήκη της Βαρκελώνης ως… «κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά που πρέπει να χρησιμοποιείται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και μελλοντικών γενεών…»
Η απόλαυση και προστασία των κοινών, η δίκαιη και ισότιμη πρόσβαση στους φυσικούς πόρους, μια μεγάλη ιστορία ξεκινάει απ το Ρωμαϊκό Δίκαιο, που ορίζει ως κοινά όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου, δηλαδή ο αέρας, τα νερά, η θάλασσα, ο αιγιαλός. Ο Ιουστινιανός αναφέρει «Κανείς δεν μπορεί να απαγορεύσει σε κάποιον να πλησιάζει οποιοδήποτε σημείο του αιγιαλού», ενώ αργότερα ο αιγιαλός θα αναγορευτεί ως δημόσια κτήση.
Ο τουρισμός ως αρπαχτή
Το νομοσχέδιο εδραιώνει ένα χρεοκοπημένο μοντέλο τουριστικής υπερανάπτυξης που ήδη κατέστρεψε τις ακτές της Ισπανίας, της Τουρκίας, της Αιγύπτου, που βρίσκεται στον πυρήνα της χρηματοπιστωτικής φούσκας. Έτσι, απαξιώνεται το συγκριτικό πλεονέκτημα του ελληνικού τοπίου, στο «όνομα της βαριάς βιομηχανίας του τουρισμού».
Επιτρέπονται μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστικών επενδύσεων! Για κάθε κλίνη ξενοδοχείου επιτρέπεται μπάζωμα 5 τετραγωνικών μέτρων αιγιαλού. Την ίδια στιγμή, οι ρυθμίσεις φωτογραφίζουν προνομιούχους παραλήπτες, νομιμοποιώντας κάθε αυθαίρετη κατασκευή εντός αιγιαλού – ξενοδοχεία και επιχειρήσεις- και ανοίγοντας την όρεξη για νέα αυθαίρετα.
Μαζί με το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό το υπουργείο Οικονομικών έχει θέσει σε διαβούλευση και δύο ακόμη νομοσχέδια. Το ένα για τα ακίνητα του δημοσίου, τα οποία διεκδικούν παλαιότεροι ή νεότεροι καταπατητές, και το άλλο για τους όρους εξαγοράς των ακινήτων αυτών από τους καταπατητές. Έτσι, το δημόσιο επιβραβεύει τους καταπατητές προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να αγοράσουν τα καταπατημένα ακίνητα με έκπτωση 50%.
Καταργείται η παραλία
Περιφρονούνται οι επιστήμες του περιβάλλοντος στη μέθοδο καθορισμού αιγιαλού και παραλίας, με τρόπο που οδηγεί ευθέως στην καταστρατήγηση του άρθρου 24 του συντάγματος και στη συρρίκνωση της δημόσιας περιουσίας.
Ο αιγιαλός είναι ένας χώρος αμφίσημος, ευαίσθητος και ευμετάβλητος παράκτιων οικοσυστημάτων και παράκτιων γεωμορφών. Ένα σύστημα δυναμικό, του οποίου η φυσική ισορροπία μπορεί να διαταραχθεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Που κρύβει ανεκτίμητους αρχαιολογικούς θησαυρούς που πρόκειται να ανακαλυφθούν.
Ο καθορισμός παραλίας δεν είναι υποχρεωτικός, δεν γίνεται αυτεπάγγελτα, ούτε έχει κάποιες ελάχιστες διαστάσεις (π.χ. τα 50 μ. που ισχύουν μέχρι σήμερα).Ορίζεται από τον επενδυτή και μπορεί να είναι ακόμα και 10 μ. πλάτους, και αν υπάρχει ήδη παραλιακή οδός, τότε η οδός αυτή μπορεί να είναι η παραλία.
Μια πρώτη νίκη
Όλα αυτά τα είπαμε ήδη, την Τετάρτη το βράδυ στο κατάμεστο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη. Εκεί κοινωνικές οργανώσεις και δίκτυα απ’ όλη την Ελλάδα, επιστημονικοί φορείς, εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης, πολιτικές δυνάμεις και κόμματα, ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα και συνέβαλαν με τους προβληματισμούς τους και στην εμπειρία τους σ’ αυτήν την ανοιχτή συνάντηση διαλόγου και συντονισμού.
Η νέα πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ, δημιούργησε πανικό στα κυβερνητικά επιτελεία. Ανέλαβε το ΠΑΣΟΚ να «εξαφανίσει» το νομοσχέδιο, να μας εξηγήσει ότι δεν υπάρχει, και ότι το νέο δεν θα έρθει τώρα στη βουλή. Ο φόβος της συγκυβέρνησης γι’ αυτό που συνέβη το βράδυ της Τετάρτης ήταν προφανής. Γνωρίζει ήδη τις πολύμορφες και εκτεταμένες δράσεις που ριζώνουν στις τοπικές κοινωνίες και ενώνουν τους πολίτες σε όλη την Ελλάδα. Τις εκατοντάδες χιλιάδες υπογραφές που συγκεντρώνονται, ως νέα λαϊκά δημοψηφίσματα, που οι κρατούντες τρέμουν και αρνούνται. Κατανοούν ότι οι παραλίες μας μπορούν να γίνουν το κοινό έδαφος για κάθε φωνή αντίστασης κατά των μνημονίων σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Από τη σκοπιά της Αριστεράς
Ο αγώνας για τη διάσωση των ακτών μας μπορεί να αποκτήσει παλλαϊκά χαρακτηριστικά. Δεν καταγγέλλουμε απλά ένα πολιτικό πρόγραμμα με εφιαλτικές επιπτώσεις, περιβαλλοντολογική, πολιτισμική και οικονομική υποβάθμιση, αλλά την ουσιαστική υπονόμευση της παραγωγικής ανασυγκρότησης και της ανάπτυξης της χώρας.
Θα υπερασπιστούμε τους αιγιαλούς, τους τόπους, της οικολογικής μας ουτοπίας, της πολιτιστικής μας ταυτότητας και μνήμης και θα τους διαφυλάξουμε για όλους, Έλληνες και ξένους. Τα ελληνικά ακρογιάλια, η δημόσια κτήση, δεν θα μετατραπούν σε οχήματα πλουτισμού και προβολής της διεθνούς ολιγαρχίας. Γουνουμαι σε ανάσσα: θεός νυ τις, ή βροτός εσσι; [Στα γόνατά σου πέφτω, βασίλισσα - θεός ή θνητός είσαι;] λέει ο Οδυσσέας στη Ναυσικά, στην παραλία του νησιού των Φαιάκων που τον έβγαλε το κύμα του νόστου. Από αυτά τα ακρογιάλια του Ομήρου ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι της, η ιστορία, ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός, η φιλοσοφία. Γι’ αυτά τα ίδια ακρογιάλια αγωνιζόμαστε σήμερα.
Σημείωση:
1 Πρόκειται για τους νόμους: «Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής Μεσοπρόθεσμού Δημοσιονομικού Πλαισίου 2011-2015» [(ΤΑΙΠΕΔ) Νόμος 986/2011], «Διαμόρφωση Φιλικού Αναπτυξιακού Περιβάλλοντος για τις Στρατηγικές και Ιδιωτικές Επενδύσεις και άλλες διατάξεις» [Νόμος 4146 /2013 (ΦΕΚ 90 Α/18.4.2013)], «Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων» [Άρθρο 24], «Απλούστευση διαδικασιών για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στον τουρισμό, αναδιάρθρωση του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού και λοιπές διατάξεις», όπως τροποποιήθηκε στο πρώτο θερινό τμήμα της Βουλής το 2014 [νόμος 4179/ 2013 (ΦΕΚ Β' 175/08-08-2013)] και «Χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση - Βιώσιμη ανάπτυξη» [νόμος 269/2014 (ΦΕΚ Α' 142/28-6-2014)]
Εφημ. ΕΠΟΧΗ