Όπως λέμε στα οικονομικά, οι αποδόσεις στο να διαβάζει κανείς τον Στέφανο Κασιμάτη (ΣΚ) είναι φθίνουσες. Παλαιότερα ως Πανδώρα του Βήματος υπερίσχυε το χιούμορ και η πολιτική σάτιρα. Βέβαια και τότε θα μπορούσε να πει κανείς ότι επέλεγε εύκολους στόχους, ενώ οι σταρ του εκσυγχρονιστικού μπλοκ, που η υστεροφημία τους έχει κάπως τραυματιστεί στην εποχή της κρίσης, ήταν πάντα εκτός του οπτικού του πεδίου. Αλλά η οκταετία του Σημίτη μάλλον αποτέλεσε για τον ΣΚ κάτι σαν τον παράδεισο πριν από την Έξοδο: οι εκσυγχρονιστές είχαν το πάνω χέρι, η ροή της Ιστορίας ήταν μαζί τους και οι αντίπαλοι ήταν κάποιοι αστείοι τύποι, κολλημένοι στο παρελθόν, απολύτως αντιμετωπίσιμοι με λεπτεπίλεπτο, τις πιο πολλές φορές τουλάχιστον, χιούμορ.Αλλά τώρα πια ζούμε σε πιο σκληρές εποχές, όπου υπάρχουν πραγματικοί εχθροί που αντιμετωπίζονται μόνο με πιο χοντροκομμένα όπλα. Στην πρόσφατη επίθεση -δεν υπάρχει άλλη λέξη- στον Μιχάλη Σπουρδαλάκη («Δύο αντίθετοι κόσμοι», Καθημερινή, 20/7/14) τον κατηγορεί γιατί υποστήριξε, εντός του πανεπιστημίου, μια συζήτηση-εκδήλωση για το βιβλίο του Κουφοντίνα και απάντησε στην κριτική που του άσκησε ο πρέσβης των ΗΠΑ γι” αυτό το γεγονός με βάση την ελευθερία του λόγου. Αυτό αποδεικνύει κατά τον ΣΚ ότι ο Σπουρδαλάκης, όπως και άλλοι αριστεροί του πανεπιστημίου, ζουν σε έναν διαφορετικό κόσμο από ό,τι ισχύει στο εξωτερικό, και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και στη Βρετανία.
Και βέβαια ο ΣΚ πάντα παρουσιάζει τον εαυτό του όχι μόνο ως υποστηρικτή του αγγλοσαξονικού κόσμου, αλλά και ως βαθύ γνώστη των θεσμών και της κουλτούρας του. Μόνο που η κατανόησή του γι” αυτόν τον κόσμο κάθε άλλο από σφαιρική είναι. Μου θυμίζει τον μπάτλερ Στήβενς, από το μυθιστόρημα του Καζούο Ισιγκούρο Τα Απομεινάρια μιας Ημέρας, που ερμήνευσε στην μεγάλη οθόνη ο Άντονι Χόπκινς. Ο υποδειγματικός και πιστός μπάτλερ Στήβενς γνωρίζει καλά τους κανόνες μόνο ενός συγκεκριμένου παιχνιδιού. Σ” αυτό το παιχνίδι το μόνο που απαιτείται είναι να υπηρετήσει το αφεντικό ενός αριστοκρατικού σπιτιού στον Μεσοπόλεμο στη Βρετανία. Ξέρει τη θέση του και ξέρει ότι αυτή η θέση δεν επιτρέπει την αμφισβήτηση των «ανωτέρων» του. Μόνο που μετά από τον πόλεμο μαθαίνει ότι ο αριστοκράτης που υπηρετούσε πιστά είχε συμπάθειες με τον Χίτλερ και ήθελε η Βρετανία να τα βρει μαζί του χωρίς πόλεμο.
Ο Στήβενς, όπως και ο ΣΚ, λίγη γνώση έχουν για την ύπαρξη άλλων παιχνιδιών με διαφορετικούς κανόνες. Πόσο μάλλον για την άλλη Βρετανία, των αγώνων για τη δημοκρατία, την ελευθερία του λόγου, τα δικαιώματα -τη Βρετανία του Τόμας Πέιν (συγγραφέας του Δικαιώματα του Ανθρώπου) ή του Τζων Ουίλκς, των αντιρρησιών συνείδησης του Μεγάλου Πολέμου (1914-1918), των σουφραζετών και όλων των άλλων δειγμάτων ανυπακοής που έχουν διαμορφώσει μια εξαιρετικά ισχυρή ριζοσπαστική παράδοση. Είναι μια παράδοση που συνεχίζει στα πανεπιστήμια του αγγλοσαξονικού κόσμου να αμφισβητεί τη νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη, την επιρροή του χρήματος στα πανεπιστήμια, τη διαστρέβλωση της έρευνας, την εμπορευματοποίηση των σπουδών και τόσα άλλα δεινά της εποχής μας. Δεν υπάρχει ένας μοναδικός κόσμος «εκεί πέρα» που εκθέτει τον δικό μας. Δεν υπάρχει ένα μοντέλο που «εμείς» οφείλουμε να προσεγγίσουμε. Αυτή η ιδέα συγκινεί μόνο τον ιδιόρρυθμο επαρχιωτισμό των δικών μας εκσυγχρονιστικών διανοουμένων.
Και εδώ βρίσκεται η τεράστια διαφορά ανάμεσα στον Σπουρδαλάκη και τον Κασιμάτη. Γιατί ο Σπουρδαλάκης που εμείς γνωρίζουμε και στις ΗΠΑ και στη Βρετανία θα πολεμούσε για ένα δημοκρατικό και κριτικό πανεπιστήμιο, προστατευμένο από ιδιωτικές και δημόσιες εξουσίες. Ένα πανεπιστήμιο όπου οι φοιτητές μπορούν να συμμετέχουν στην σύγκρουση ιδεών, θεωριών και αξιών. Ενώ ο Κασιμάτης, χωρίς ξένο πρότυπο, όπως και ο Στήβενς, θα πήγαινε απλώς με τη ροή των πραγμάτων. Και για τον μπάτλερ, και για τον δημοσιογράφο, οι ελίτ ξέρουν τα όρια της επιτρεπτής συζήτησης και οι ίδιοι δεν θεωρούν ότι η θέση τους είναι να αμφισβητήσουν αυτά τα όρια. Πράγματι, δύο αντίθετοι κόσμοι, που λέει ο εύστοχος τίτλος του δημοσιογράφου.
Στο τέλος του βιβλίου, ο Ισιγκούρο αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο ότι ο Στήβενς επηρεάστηκε από αυτά που έμαθε για το αφεντικό του και ότι επανεξετάζει τη στρατηγική της τυφλής υπακοής. Οποιαδήποτε αισιοδοξία ότι στο μέλλον θα έχει μια ανάλογη επιφοίτηση και ο ΣΚ θα ήταν πρόωρη.
Πηγή: Αυγή