Τον Μάρτιο του 1921 ο στόλος της
Κροστάνδης, από τις κύριες δυνάμεις που στήριξαν την Οκτωβριανή Επανάσταση του
1917, αμφισβήτησε το καθεστώς που διαμορφώθηκε από αυτήν. Ναύτες, στρατιώτες
και πολίτες της Κροστάνδης απαίτησαν, μεταξύ άλλων, περισσότερες πολιτικές
ελευθερίες, ελευθερία δράσης για τα μικρότερα σοσιαλιστικά κόμματα και
περιορισμό των μέτρων κατά της μικρής ατομικής ιδιοκτησίας. Λίγες ημέρες
αργότερα, στις 7 Μαρτίου, ο Κόκκινος Στρατός εισέβαλε στην πόλη.
Η Κροστάνδη είναι νησιωτική
πόλη της βορειοδυτικής Ρωσίας. Βρίσκεται στο νησί Κότλιν, στο κέντρο του Κόλπου
της Φινλανδίας. Το 1921 τη Ρωσία κυβερνούσε ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι και η
χώρα βρισκόταν σε άσχημη οικονομική κατάσταση. Η βιομηχανική παραγωγή είχε
μειωθεί κατά 20% σε σχέση με την τσαρική περίοδο ενώ ο πληθωρισμός είχε
εκτοξευθεί στα ύψη.
Τον Φεβρουάριο του 1921 οι
εξεγέρσεις των αγροτών ξεπέρασαν τις εκατό, ενώ οι εργάτες στην Αγία Πετρούπολη
απεργούσαν διαμαρτυρόμενοι για τη μείωση της ποσότητας του ψωμιού που
μοιραζόταν κατά ένα τρίτο μέσα σε δέκα ημέρες.
Στις 26 Φεβρουαρίου 1921
αντιπρόσωποι του στόλου της Κροστάνδης πήγαν στην Αγία Πετρούπολη για να
εξετάσουν την κατάσταση.
Στις 28 του μήνα, μετά την
αναφορά των αντιπροσώπων που έκανε λόγο για κατάπνιξη των απεργιών από τους
μπολσεβίκους, οι ναύτες των πολεμικών πλοίων «Petropavlovsk» και «Sevastopol»
πραγματοποίησαν έκτακτη συνέλευση κατά την οποία ενέκριναν ένα ψήφισμα με
15 θέσεις:
1. Άμεσα εκλογές στα Σοβιέτ.
Τα τωρινά Σοβιέτ δεν εκφράζουν πλέον τη βούληση των εργαζομένων και των
αγροτών. Οι νέες εκλογές θα πρέπει να διεξαχθούν με μυστική ψηφοφορία, και θα
πρέπει να προηγηθεί δωρεάν εκλογική προπαγάνδα για όλους τους εργάτες και τους
αγρότες πριν από τις εκλογές.
2. Ελευθερία του λόγου και
του Τύπου για τους εργάτες και τους αγρότες, για τους αναρχικούς, καθώς και για
την αριστερά σοσιαλιστικά κόμματα.
3. Δικαίωμα του συνέρχεσθαι
και ελευθερία για τα συνδικάτα και τις ενώσεις των αγροτών.
4. Οργάνωση, το αργότερο
στις 10 Μαρτίου 1921, μίας Διάσκεψης ανεξάρτητων εργατών, στρατιωτών και ναυτών
της Αγίας Πετρούπολης, της Κροστάνδης και της περιφέρειας της Αγίας
Πετρούπολης.
5. Απελευθέρωση όλων των
πολιτικών κρατουμένων των σοσιαλιστικών κομμάτων, καθώς και όλων των
κρατουμένων εργατών και αγροτών, στρατιωτών και ναυτών που ανήκουν στην
εργατική τάξη και σε αγροτικές οργανώσεις.
6. Εκλογή μιας επιτροπής για
να εξετάσει τους φακέλους όλων όσων κρατούνται σε φυλακές και στρατόπεδα
συγκέντρωσης.
7. Κατάργηση όλων των
πολιτικών τμημάτων στις ένοπλες δυνάμεις. Κανένα πολιτικό κόμμα δεν θα πρέπει
να έχει προνόμια διάδοσης των ιδεών του, ή να λαμβάνει κρατικές επιδοτήσεις για
το σκοπό αυτό. Στη θέση των πολιτικών τμημάτων θα πρέπει να συσταθούν διάφορες
πολιτιστικές ομάδες, που θα λαμβάνουν πόρους από το κράτος.
8. Άμεση κατάργηση
αποσπασμάτων της πολιτοφυλακής που βρίσκονται μεταξύ των πόλεων και της
επαρχίας.
9. Εξίσωση των δελτίων
τροφίμων για όλους τους εργαζόμενους, εξαιρουμένων εκείνων που ασχολούνται με
επικίνδυνες ή ανθυγιεινές εργασίες.
10. Κατάργηση των κομματικών
πολεμικών μονάδων σε όλες τις στρατιωτικές ομάδες. Κατάργηση των πολιτικών
φρουρών στα εργοστάσια και επιχειρήσεις. Αν απαιτείται φρουρά, θα πρέπει να
ορίζεται με βάση τις απόψεις των εργαζομένων.
11. Χορήγηση στους αγρότες
της ελευθερίας της δράσης στα δικά τους εδάφη, καθώς και του δικαιώματος
απόκτησης βοοειδών, υπό τον όρο ότι θα τα φροντίζουν οι ίδιοι και δεν θα
απασχολούν μισθωτούς εργάτες.
12. Ζητάμε όλες οι
στρατιωτικές μονάδες και οι ομάδες εκπαιδευόμενων αξιωματούχων να υιοθετήσουν
αυτό το ψήφισμα.
13. Ζητάμε ο Τύπος να δώσει
τη δέουσα δημοσιότητα σε αυτό το ψήφισμα.
14. Απαιτούμε την δημιουργία
εργατικών κινητών μονάδων ελέγχου.
15. Απαιτούμε η παραγωγή
χειροποίητων να επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση ότι δεν χρησιμοποιεί την μισθωτή
εργασία.
Την 1η Μαρτίου το ψήφισμα
εγκρίθηκε από ανοιχτή γενική συνέλευση, στην οποία πήραν μέρος χιλιάδες ναύτες,
στρατιώτες και πολίτες της Κροστάνδης.
Έξι ημέρες αργότερα, στις 7
Μαρτίου, ο Λέων Τρότσκι έστειλε στην Κροστάνδη δύναμη 50.000 ανδρών από
την Αγία Πετρούπολη. Υπό κανονικές συνθήκες, η κατάληψη του νησιού θα ήταν
αδύνατη, δεδομένης της απόλυτης ναυτικής υπεροχής των εξεγερμένων. Ωστόσο, η
παγωμένη θάλασσα έδωσε το πλεονέκτημα στον Κόκκινο Στρατό.
Οι μάχες κράτησαν έως τις 17 Μαρτίου,
όταν ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την πόλη με μεγάλες απώλειες (περίπου
10.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν).Μεγάλος αριθμός από τους ναύτες της Κροστάνδης
εκτελέσθηκε επί τόπου.
Σύμφωνα με ιστορικούς 1.200 με 2.168
άτομα εκτελέσθηκαν, ενώ άλλοι τόσοι υπολογίζεται ότι φυλακίσθηκαν, οι
περισσότεροι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Σιβηρία.
Σύμφωνα με τα σοβιετικά
αρχεία, ο Κόκκινος Στρατός έχασε 527 άνδρες, ενώ 3285 ήταν οι τραυματίες.
Οι απώλειες για τους εξεγερμένους ανήλθαν σε 1000 νεκρούς και 2000 τραυματίες.
2500 συνελήφθησαν και 8000 διέφυγαν στη Φιλανδία.
Η εξέγερση της Κροστάνδης
ήταν ένας από τους λόγους που οδήγησαν στην υιοθέτηση στις 21 Μαρτίου 1921 της
λεγόμενης Νέας Οικονομικής Πολιτικής.
Από το tvxs