Οι ηγέτες της ΕΕ κατέληξαν στο σχέδιο Γ για να σώσουν την Ελλάδα. Δυστυχώς, απουσιάζει
ένα κρίσιμο στοιχείο, όπως και στα σχέδια Α και Β: η επαρκής ελάφρυνση του χρέους.
Η συμφωνία μεταξύ των υπουργών της ευρωζώνης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι ευπρόσδεκτη και καθυστερημένη. Παρέχει την απαραίτητη υποστήριξη στην ελληνική κυβέρνηση που έχει αναλάβει τεράστιους πολιτικούς κινδύνους για να εκπληρώσει τις προϋποθέσεις για την ενίσχυση.
Η συμφωνία μεταξύ των υπουργών της ευρωζώνης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι ευπρόσδεκτη και καθυστερημένη. Παρέχει την απαραίτητη υποστήριξη στην ελληνική κυβέρνηση που έχει αναλάβει τεράστιους πολιτικούς κινδύνους για να εκπληρώσει τις προϋποθέσεις για την ενίσχυση.
Θέτει επίσης ένα τέλος έπειτα από εβδομάδες διαφωνιών μεταξύ της Ευρώπης και του ΔΝΤ για το πώς να καλύψουν το έλλειμμα χρηματοδότησης της Ελλάδας – μια καθυστέρηση που είχε απειλήσει να υπονομεύσει την πίστη στο πλαίσιο του προγράμματος διάσωσης, ακόμη και μεταξύ των Ελλήνων που πιστεύουν ότι κάνουν τις αλλαγές και τις θυσίες που απαιτούνται.
Η συμφωνία, ωστόσο, δεν κάνει αρκετά για να αντιμετωπίσει το μεγαλύτερο ζήτημα: ένα ελληνικό χρέος που φτάνει στο 170% περίπου του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και παραμένει αφόρητη κάτω από οποιοδήποτε λογικό σενάριο.
Η συμφωνία υποθέτει ότι η Ελλάδα θα βγει από το πρόβλημα, μειώνοντας το χρέος της σε λιγότερο από 110% του ΑΕΠ μέχρι το 2022, ακόμη και υπομένοντας την συντριπτική λιτότητα που απαιτείται για να διατηρηθεί το πλεόνασμα του προϋπολογισμού στο 4% του ΑΕΠ.
Με άλλα λόγια, αυτό είναι απλώς το τελευταίο από μια σειρά προσωρινών μέτρων για να αποφευχθεί η άτακτη στάση πληρωμών και η έξοδος από το ευρώ που θα μπορούσε να «μολύνει» τις πολύ μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας και της Ιταλίας.
Αποτελεσματική λύση
Η Γερμανία και άλλα κράτη-πιστωτές αρνήθηκαν να εξετάσουν την απλούστερη και πιο αποτελεσματική λύση της διαγραφής μέρους του χρέους της Ελλάδας για τους επίσημους δανειστές, μια κίνηση που θα ισοδυναμούσε με ρητή δημοσιονομική μεταφορά. Αντ’ αυτού, συμφώνησαν να μειώσουν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους της Ελλάδας, παρατείνοντας την περίοδο αποπληρωμής του και δανείζοντας χρήματα για να αγοράσει πίσω τα ομόλογα που κατέχουν οι ιδιώτες επενδυτές.
Στο σύνολό τους, τα μέτρα αυτά έπρεπε να ανακουφίσουν το χρέος με περίπου 20% του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Το ΔΝΤ, από την πλευρά του, χαλάρωσε την προηγούμενη απαίτηση του, ότι η Ελλάδα θα πρέπει να φτάσει το χρέος της στο 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2020.
Οι ακροβασίες μπορεί να είναι απαραίτητες για να περάσει η συμφωνία από τα εθνικά κοινοβούλια που πρέπει να την επικυρώσουν, αλλά θα μπορούσαν να κερδίσουν περισσότερα χρήματα. Μερικές χώρες της ευρωζώνης, για παράδειγμα, θα πρέπει τώρα να πληρώνουν περισσότερα για να δανειστούν χρήματα από ό,τι λαμβάνουν σε τόκους από την Ελλάδα.
Αυτό είναι μια ταχυδακτυλουργική δημοσιονομική μεταφορά, όπως είναι και η 10-ετής επέκταση ορισμένων ληξιπρόθεσμων χρεών και οι διακοπές αποπληρωμής των δανείων που η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ υποσχέθηκαν λίγους μήνες πριν.
Παραδόξως, ένα μεγάλο μέρος του βάρους θα πέσει στις χώρες που έχουν επίσης οικονομικά προβλήματα. Η Ιταλία και η Ισπανία, για παράδειγμα, θα πρέπει να πληρώσουν την Ελλάδα για το προνόμιο δανεισμού, διότι το κόστος χρηματοδότησής τους είναι υψηλότερο από το μειωμένο επιτόκιο με το οποίο η Ελλάδα θα δανειστεί.
Η επαναγορά του χρέους από ιδιώτες επενδυτές, επίσης, θα είναι προβληματική.Η ιδέα είναι ότι η χαμηλή τιμή της αγοράς του ελληνικού χρέους δημιουργεί μια ευκαιρία για να το αποσύρει φτηνά, δανειζόμενη νέα χρήματα για να αγοράσει παλιά ομόλογα.
Αν, για παράδειγμα, η Ελλάδα μπορεί να επαναγοράσει ομόλογά της στα 33 σεντς ανά ευρώ ονομαστικής αξίας, μπορεί να απαλλαγεί από περίπου τρία ευρώ χρέους για κάθε ένα νέο ευρώ που δανείζεται.
Το πρόβλημα είναι πως η τιμή των ομολόγων τείνει να αυξάνεται, καθώς οι αγορές αναμένουν την αγορά ιδίων μετοχών, διαβρώνοντας τα οφέλη για την Ελλάδα. Τα 10ετή ομόλογα της χώρας συναλλάσσονται σήμερα στα 36 σεντς ως προς το ευρώ, περίπου 31 σεντς περισσότερο από τις αρχές Οκτωβρίου.
Σε μια αδέξια προσπάθεια να εξασφαλίσει τα οφέλη της εξαγοράς, η συμφωνία διάσωσης προβλέπει ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να πληρώσει περισσότερο από την τιμή κλεισίματος των ομολόγων της στις 23 Νοεμβρίου.
Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση μπορεί να μην είναι σε θέση να βρει επενδυτές που είναι πρόθυμοι να πουλήσουν τα ομόλογά τους στην τιμή προσφοράς τους – ένα αποτέλεσμα που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την απελευθέρωση των 43,7 δισεκατομμυρίων ευρώ του ΔΝΤ για τη διάσωση, η οποία εξαρτάται από την ολοκλήρωση της επαναγοράς χρέους. Η αρχική ανάκαμψη του ευρώ από την ανακοίνωση της συμφωνίας έχει ξεθωριάσει, καθώς υπάρχει αυτή η πραγματικότητα μεταξύ των επενδυτών.
Η μεγαλύτερη διαφορά
Ίσως η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ του Σχεδίου Γ και των προηγούμενων να είναι ότι η ευθύνη για την αποτυχία έχει μετατοπιστεί.
Προηγουμένως, η Ελλάδα επωμίστηκε την ευθύνη για την αδυναμία της να συμμορφωθεί. Τώρα, το ίδιο το σχέδιο των πιστωτών είναι πιο πιθανόν να είναι ο μοναδικός ένοχος. Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε φαίνεται να αναγνωρίζει τις αδυναμίες του στη συνέντευξη Τύπου της 27ης Νοέμβρη, λέγοντας ότι αν η αγορά ιδίων μετοχών αποτύχει, η τρόικα – το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα – θα πρέπει να λάβουν «και άλλα μέτρα».
Όταν έρθει η ώρα για να παρουσιάσουν το σχέδιο Δ, οι ηγέτες της Ευρώπης θα κάνουν καλά να προχωρήσουν με τη διαγραφή του ελληνικούς χρέους που τόσο προσπάθησαν να αποφύγουν. Αν, για παράδειγμα, μειώσουν το χρέος της κυβέρνησης κατά το ήμισυ και αν το κόστος δανεισμού της αγοράς της μειωνόταν σε περίπου 5%, η Ελλάδα θα μπορούσε να κρατήσει το χρέος της σταθερό εκτελώντας ένα πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού (εκτός τόκων), της τάξης του 1,5% περίπου ως προς το ΑΕΠ – σαφώς, εντός των ορίων του τι ήταν σε θέση να επιτύχει στο παρελθόν. Τα άμεσα κόστη θα ήταν μεγαλύτερα, αλλά το ίδιο και οι πιθανότητες επιτυχίας.