Του Σταύρου Χριστακόπουλου
Πόσους θα τρομάξει η
απειλή της αποπομπής από το ευρώ στις εκλογές; Πόσοι θα πιστέψουν ότι
η Γερμανία και οι άλλοι αφιονισμένοι ευρωζωνάτοι της πρώτης κατηγορίας είναι
έτοιμοι να μας πυροβολήσουν εν ψυχρώ αν δεν είμαστε απίκο στις υποχρεώσεις μας
έναντι των δανείων, των συμβάσεων, των μνημονίων και των δημοσιονομικών
συμφώνων; Πόσοι θα πιστέψουν ότι η παραμονή μας στην ευρωζώνη θα
κριθεί από το αν θα ψηφίσουμε ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.; Άβυσσος η ανθρώπινη
ψυχή...
Το βέβαιο είναι ότι η
αποπομπή μιας χώρας από την ευρωζώνη δεν είναι νομικά εφικτή. Ωστόσο το νομικό μέρος
δεν αποτελεί το ισχυρότερο επιχείρημα, αφού η ευρωζώνη, σε αυτή την κρίση, έχει
μετατρέψει το νομικό της πλαίσιο σε κουρελού. Ακόμη και τη Συνθήκη της Λισσαβώνας υπερβαίνει
προκειμένου η Γερμανία να επιβάλει τον δικό της δημοσιονομικό κανόνα και τη
«διάσωση του ευρώ».
Πολύ πιθανότερη μοιάζει ίσως
η εξώθηση της Ελλάδας – και ίσως άλλων «αμαρτωλών» χωρών της
ευρωπεριφέρειας – στην επιλογή της μονομερούς εξόδου, η οποία
αντιθέτως είναι εφικτή σύμφωνα με τοάρθρο 50 της Συνθήκης της Λισσαβώνας,
όπου προβλέπεται ότι ««μια χώρα έχει το δικαίωμα να αποσυρθεί (σ.σ.: προφανώς
οικειοθελώς!) από την Ένωση σε συνάρτηση με το δικό της Σύνταγμα».
Διαδικαστικά η χώρα
αυτή θα πρέπει να υποβάλει αίτημα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο
θα έλθει σε συμφωνία με την εν λόγω χώρα. Για επικύρωση της εξόδου χρειάζεται απλή πλειοψηφία (όχι
ομοφωνία!) των κρατών - μελών και η συγκατάθεση του Ευρωκοινοβουλίου. Η
διαδικασία εξόδου θεωρείται ότι διαρκεί περίπου δύο χρόνια, αν και κάποιοι
αναλυτές πιστεύουν ότι μπορεί να είναι εντυπωσιακά πιο σύντομη.
Συνεπώς, θεωρητικά,
είναι εφικτή μια οικειοθελής έξοδος, η οποία προβλέπεται και από την ευρωπαϊκή
συνθήκη. Και μάλιστα με... συναινετικές διαδικασίες.
Η συναινετική έξοδος
Ακόμη και αυτή, όμως, όπως
λέει σε ανάλυσή του στους Financial Times ο Wolfgang Munchau,
είναι ικανή να προκαλέσει ένα νομικό χάος με θύμα την ίδια την ευρωζώνη. Ιδού
πώς:
«Τι θα λέγατε εάν όλοι στο
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσιζαν να παραβιάσουν τον νόμο και απλούσταταεπέτρεπαν σε
ένα κράτος - μέλος να βγει από την ευρωζώνη χωρίς να βγει από την Ε.Ε.; Εάν όλοιπαρανομήσουν,
τότε σε ποιον θα ασκηθεί νομική δίωξη; Όλοι άλλωστε γνωρίζουμε ότι η
ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι... ευπροσάρμοστη. Θυμηθείτε ότι απαγορευόταν και
η κρατική στήριξη.
Εάν η χώρα που αποχωρήσει
από την ευρωζώνη παραμείνει μέλος της Ε.Ε., τότε εξακολουθεί να
υπόκειται και στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Εάν εγκαταλείψει το ευρώ σε όλα τα
εγχώρια συμβόλαια, αλλά το διατηρήσει στα συμβόλαια που έχει στο εξωτερικό, τότε
θα ακολουθήσει βροχή μηνύσεων, οι οποίες μάλιστα θα έχουν βάση.
Κάθε πολίτης της
συγκεκριμένης χώρας θα μπορεί να κινηθεί νομικά εναντίον της κυβέρνησής της και
ενδεχομένως εναντίον των κυβερνήσεων των άλλων κρατών - μελών. Η έξοδος από την
ευρωζώνη θα ισοδυναμεί με δυσμενή διάκριση λόγω ιθαγένειας. Θα
καταπατείται, με άλλα λόγια, μία από τις βασικότερες αρχές της Ε.Ε. Θυμηθείτε
ότι το ευρώ θα εξακολουθεί να είναι το νόμισμα και της
συγκεκριμένης χώρας, βάσει των συνθηκών.
Εάν η Ε.Ε. επιλέξει να
ακολουθήσει αυτήν την οδό, τότε κάθε σύμβαση θα τεθεί εν
αμφιβόλω».
Μονομερώς – και μόνο...
Η επιλογή λοιπόν που
απομένει ως θεσμικά δυνατή είναι αυτή της μονομερούς εξόδου. Προσέξτε
το επιχείρημα του Munchau:
«Η έξοδος από την Ε.Ε. είναι
μία μονομερής πράξη. Η χώρα που θα βγει από την Ε.Ε. χάνει την
πρόσβαση στη χρηματοδότηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και στα κοινοτικά
διαρθρωτικά κονδύλια. Ενδεχομένως να υπάρξουν φιλικές μεταβατικές
συμφωνίες ή μία συμφωνία για να ενταχθεί το εν λόγω κράτος σε αυτό που είναι
γνωστό ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Περιοχή, η οποία δίνει τη δυνατότητα σε
χώρες εκτός της Ε.Ε. να έχουν πρόσβαση στην ενιαία αγορά. Όλα αυτά, όμως,
χρειάζονται χρόνοδιαπραγματεύσεων.
Εάν στόχος της άσκησης είναι
η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, τότε θα πρέπει να γίνει μέσα σε λίγες
ημέρες ώστε να αποφευχθεί η μαζική φυγή κεφαλαίων από τη συγκεκριμένη χώρα. Ο μόνος τρόπος για
να επιτευχθεί αυτός ο στόχος θα ήταν μία απλή συνθήκη “οικειοθελούς εξόδου”.
Σε αυτήν την περίπτωση,
ωστόσο, δεν μπορούμε να διαχειριστούμε πολλά. Η χώρα θα πρέπει να αλλάξειτην
ονομαστική αξία όλων των εγχώριων συμβολαίων και πιθανότατα δεν θα έχει άλλη
επιλογή από το να κηρύξει πτώχευση σε όλες τις υποχρεώσεις
της στο εξωτερικό».
Mission: Impossible
Συνεπώς θα πρέπει μάλλον να
είναι προσεκτικότεροι όσοι επισείουν την απειλή της αποπομπής από το
ευρώ, αλλά και περισσότερο ψύχραιμοι αυτοί στους οποίους απευθύνεται
ο εκβιασμός.
Στην πραγματικότητα, μέχρι η
Γερμανία να επιτύχει την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λισσαβώνας, για την οποία
πάντως εργάζεται συστηματικά, είναι πολύ ευκολότερο και νομότυπο να
εξωθηθεί μια χώρα να εγκαταλείψει το ευρώ, έστω και μονομερώς – δηλαδή...
ατάκτως – υπό την προϋπόθεση ότι το ευρωσύστημα θα είναι στον μέγιστο δυνατό
βαθμό θωρακισμένο έναντι αυτής της επιλογής.
Η εξώθηση σε αποχώρηση,
θεωρητικά, δεν είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Εκτός από την επιβολή της
φονικής λιτότητας και της ήδη συντελούμενης οικονομικής καταστροφής,
υπάρχει και ένα άλλο ενισχυτικό στοιχείο:
Το άρθρο 7 της
Συνθήκης της Λισσαβώνας αναφέρει ότι τα τέσσερα πέμπτα του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου, σε συνδυασμό με θετική γνωμοδότηση της Κομισιόν και της ευρωβουλής,
μπορούν να αφαιρέσουν όλα τα δικαιώματα από μια χώρα εάν αποφανθούν
ότι λειτουργεί κατά παράβαση των κανόνων της Ε.Ε., δηλαδή ενδεχομένως
του δημοσιονομικού συμφώνου, του οποίου η τήρηση από την Ελλάδα μοιάζει με μια
αποστολήαδύνατον πλέον να επιτευχθεί.
Εάν η παραμονή στην
ευρωζώνη, με το ήδη τεράστιο καταβαλλόμενο κόστος, τους αμέσως επόμενους μήνες,
θα έχει καταστεί σχεδόν εφιαλτική υπό τους δεδομένους όρους,
φανταστείτε τι θα συμβεί αν πλέον μια χώρα όπως η Ελλάδα δεν έχει ούτε τα στοιχειώδη δικαιώματα
εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην πραγματικότητα – το επισημαίνουν άλλωστε
πολλοί αναλυτές παγκοσμίως – όλα είναι ανοιχτά ως προς το τι δυνητικά
θα κάνει η Ελλάδα προκειμένου να διασώσει τα στοιχειώδη.
Ελπίζουν στην ατιμωρησία
Συνοψίζοντας με απλά λόγια,
δεν υπάρχει κανένας λόγος να αποδεχόμαστε αβασάνιστα τους εκβιασμούς.
Κανένας δεν θα αναλάμβανε το ρίσκο να... «μας πτωχεύσει» εξ αιτίας του
Μεσοπρόθεσμου ή του PSI. Πολύ περισσότερο εξ αιτίας του τι θα ψηφίσουμε ή
αν θα κάνουμε το όποιο δημοψήφισμα. Αν η ευρωζώνη τελικά, ανίκανη να δώσει
βιώσιμη διέξοδο στην κρίση χρέους, επιλέξει να μας εξωθήσει σε έξοδο από την
ευρωζώνη, η επιλογή της σε καμιά περίπτωση δεν θα είναι απολύτως
διαχειρίσιμη για τις ευρωπαϊκές ηγεσίες, όσο και αν θεωρούν τους
εαυτούς τους προετοιμασμένους.
Το ότι πολλοί – μεταξύ αυτών
και ο Σόιμπλε – θα ήθελαν να μας «σουτάρουν» είναι γνωστό. Αλλά καμιά κίνηση
στη ναρκοθετημένη σκακιέρα της ευρωζώνης δεν είναι χωρίς κόστος.
Τουλάχιστον αυτό ας το γνωρίζουμε κάθε φορά που κάποιος παίζει βρώμικα
παιχνίδια με τον δικαιολογημένο φόβο της πλειονότητας της κοινωνίας
για το «άγνωστο».
Εξ άλλου πολύ σημαντικότερο πρόβλημα
για τον ελληνικό λαό αποτελεί το ότι η πορεία της παραμονής στο ευρώ – έτσι
τουλάχιστον όπως άλλοι τη σχεδίασαν και όπως το σύστημα εξουσίας την αποδέχθηκε
και τη συνυπέγραψε – οδηγεί μαθηματικά σε μια καταστροφή εθνικών
διαστάσεων.
Ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα
αποτελεί το γεγονός ότι το ελληνικό σύστημα εξουσίας δεν έχει εκπονήσει εναλλακτικά σχέδια,
ώστε, αν και όταν η έξοδός μας από το ευρωσύστημα καταστεί αναπόφευκτη ή
επιβεβλημένη, να είναι διαχειρίσιμη. Δυστυχώς όλα δείχνουν ότι, ακόμη και
σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η διαχείρισή του θα αφεθεί στα χέρια των δανειστών
και των άλλων επικυρίαρχων.
Η ελληνική πολιτική ελίτ,
δυστυχώς, έχει παραδώσει άνευ όρων τα κλειδιά της χώρας, στέκει
ακίνητη και μοιραία, δέσμια αρπακτικών κέντρων εξουσίας και απλώς... ελπίζει
ότι θα μείνει ατιμώρητη. Αυτός είναι ένας ακόμη σοβαρός λόγος για να τιμωρηθεί
παραδειγματικά. Και το πρώτο βήμα είναι οι επερχόμενες εκλογές, οι
οποίες οσονούπω θα προκηρυχθούν...