Γιάννης Σιδηρόπουλος
Το 2014 μια έκφραση του Αλέξη Τσίπρα που χαρακτήρισε «βλαχοδήμαρχους» τους αυτοδιοικητικούς, θεωρώντας ότι κόμιζαν ξεπερασμένη νοοτροπία και παλαιοκομματικές πρακτικές είχε προκαλέσει μεγάλη ενόχληση στους ανθρώπους της αυτοδιοίκησης προ των δημοτικών εκλογών.Στα χρόνια που πέρασαν, και αφήνοντας στην άκρη τους μεγάλους Δήμους της χώρας, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό ο Τσίπρας δικαιώθηκε από τις συμπεριφορές, τις πράξεις και τις παραλείψεις των λειτουργών της αυτοδιοίκησης που συχνά εκπέμπουν αυτή την εικόνα, παρόλο που η έκφραση ήταν αρκετά προχωρημένη.
Έχει προηγηθεί βέβαια η μεταρρύθμιση του Καλλικράτη, την οποία η μεγάλη πλειοψηφία των Δημάρχων δαιμονοποίησε αλλά αποδείχτηκε ότι ήταν αναγκαίο θεσμικό βήμα που επέβαλε για πρώτη φορά ένα στοιχειώδες πλαίσιο σοβαρότητας, ελέγχου και διαφάνειας για την αυτοδιοίκηση καθώς πριν από αυτό επικρατούσε μια ασυδοσία και μια –κατά γενική ομολογία – σιωπηλά συνομολογημένη διαφθορά ενώ ανέκοψε την μακροχρόνια ατολμία για τη θεσμοθέτηση της περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Με τα τρωτά της σημεία αλλά εξαιρετικά αναγκαία μεταρρύθμιση που τώρα πρέπει να προχωρήσει παραπέρα.
Μεταρρύθμιση προς τα πού;
Στην επικαιρότητα κυριαρχεί η πρόθεση της κυβέρνησης να τοποθετήσει διοικητικούς γραμματείς στην αυτοδιοίκηση, κίνηση αμφιλεγόμενη που σύμφωνα με την κυβέρνηση επιχειρεί να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα αυθαιρεσίας και ασυδοσίας στην αυτοδιοίκηση, σύμφωνα με τους αντιπολιτευόμενους Δημάρχους, επιχειρεί να επιβάλει σκληρό κυβερνητικό εναγκαλισμό με «κομισάριους» (το ένα δεν αναιρεί το άλλο πάντως).
Στην πραγματικότητα, η ουσία της όποιας προσπάθειας για μεταρρύθμιση από την κυβέρνηση δεν πρέπει να αναζητείται μόνο στον τρόπο άσκησης της εξουσίας αλλά, όπως διδάσκει η πολιτική επιστήμη, στους θεσμούς και τις διαδικασίες που καθορίζουν το πολιτικό σκηνικό από το οποίο προκύπτουν οι δημοτικοί και περιφερειακοί άρχοντες καθώς και τα υποβαθμισμένα, σήμερα, συμβούλια . Άρα κάθε τι άλλο, θα ήταν άστοχο και αποπροσανατολιστικό.
Το υπάρχον εκλογικό και οργανωτικό σχήμα υπήρξε εντυπωσιακά σταθερό για μια χώρα με τις παθογένειες της Ελλάδας και ενισχύθηκε από τις αναγκαίες συνενώσεις του 1998 και του 2010. Παρότι οι κυβερνήσεις, προσπάθησαν με κάθε τρόπο να επηρεάσουν τους συσχετισμούς είτε με ανακατατάξεις ποσοστών εκλογής είτε με τις χωρικές ανακατατάξεις εντούτοις οι βασικοί κανόνες παρέμειναν σταθεροί και ευνόησαν την προσαρμογή των κοινωνιών σε αυτούς. Όμως, όπως και το πολιτικό σύστημα, αυτό το καθεστώς έχει εξαντλήσει τα όριά του και δεν ανταποκρίνεται στη σύγχρονη εποχή.
Ξεχωριστά ψηφοδέλτια για Δημάρχους - Συμβούλους
Ο εκσυγχρονισμός λοιπόν της αυτοδιοίκησης θεσμικά, δεν μπορεί να είναι ασύνδετος με τις ευρύτερες πολιτικές πρωτοβουλίες και την κατεύθυνση που δίδεται στην πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγματος . Επίσης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να λάβει υπόψη της επίκαιρες πολιτικές ισορροπίες που θα ήταν αποπροσανατολιστικές αλλά σε «νεκρό χρόνο», να αλλάξει κανόνες που είναι πια οπισθοδρομικοί.
Ένας από αυτούς είναι η - προαναγγελθείσα ως πρόθεση- εφαρμογή του συστήματος των ξεχωριστών ψηφοδελτίων για Δημάρχους και δημοτικούς συμβούλους μια εξέχουσα αλλαγή που θα συνέβαλε αποφασιστικά στην απεξάρτηση από τους κομματάρχες και τα πελατειακά δίκτυα.
Τα χειρόγραφα ψηφοδέλτια και η ντροπή της δημοκρατίας
Στο ίδιο πλαίσιο και με την ίδια συλλογιστική, είναι η ώρα – ξεκινώντας από την αυτοδιοίκηση- η χώρα να προχωρήσει στην αυτονόητη εξάλειψη των χειρόγραφων ψηφοδελτίων προς μια σύγχρονη και αξιοπρεπή ηλεκτρονική διαδικασία. Όχι τόσο για λόγους μηχανοργάνωσης ή οικονομίας αλλά γιατί έρχεται η ώρα που πρέπει να αποβληθούν οι νοοτροπίες των αρχών του περασμένου αιώνα από το πολιτικό σύστημα αλλά και οι εξευτελιστικοί για τη δημοκρατία, εκλογικοί μηχανισμοί.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μια σειρά από μεγάλες μάζες ευπαθών κοινωνικών ομάδων σε διάφορα σημεία των μεγάλων και, κυρίως, των μικρών αστικών κέντρων – όπως ο περιβόητος και πολυσυζητημένος συνοικισμός των ρομά στο Δροσερό Ξάνθης- διογκώθηκαν και καταδικάστηκαν σε εξαθλίωση ακριβώς για να αποτελούν εκλογικούς μηχανισμούς δημοτικών αρχών, κομματαρχών και άλλων σκοτεινών κέντρων που αναλαμβάνουν να νοθεύουν τη λαϊκή βούληση σε πολλά επίπεδα. Όχι μόνο πριμοδοτώντας κόμματα ή αυτοδιοικητικά ψηφοδέλτια (με αποφασιστικό τρόπο όταν ο κύκλος μικραίνει) αλλά και επηρεάζοντας τη σειρά εκλογής σε κάθε ξεχωριστό ψηφοδέλτιο μέσα από δίκτυα εξυπηρετήσεων και, κυρίως, διανομής μαύρου πολιτικού χρήματος.
Προφανές είναι πως μια αριστερή κυβέρνηση οφείλει – και ταυτόχρονα ευνοείται φυσικά- από την αποβολή όλων αυτών των αναξιοπρεπών διαδικασιών από την αυτοδιοίκηση και το πολιτικό σύστημα γενικότερα. Αυτό όμως προαπαιτεί γνώση της κατάστασης και νηφάλια αντιμετώπιση των παθογενειών, της αδιαφάνειας και της αναξιοπρέπειας που σε μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζει την υπάρχουσα κατάσταση.
Η αδιαφάνεια και οι πρακτικές της αυτοδιοίκησης
Για παράδειγμα, ελάχιστοι γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό πρωτόκολλο, που κάποτε επιβλήθηκε ως μέτρο εκσυγχρονισμού και αποτροπής κάθε λαθροχειρίας, τις διευκόλυνε περισσότερο: Είναι σχεδόν κοινό μυστικό πως, ελλείψει της «μουτζούρας» που θα συνόδευε κάθε προσπάθεια παραποίησης ενός χειρόγραφου πρωτόκολλου, αρκετοί άρχοντες σε συνεργασία με έμπιστους υπαλλήλους τροφοδοτούν με ανούσια και ασήμαντα έγγραφα το ηλεκτρονικό πρωτόκολλο, έτσι ώστε να μπορούν να τα αντικαθιστούν μεταχρονολογημένα με σημαντικά έγγραφα σε εικονικά πρωθύστερο χρόνο. Χρειάζεται απλώς μια ηλεκτρονική δικλείδα, αλλά μέχρι σήμερα δεν υπήρξε…
Με τον ίδιο τρόπο όλοι οι αυτοδιοικητικοί υποβίβασαν και αχρήστεψαν μια σειρά από θεσμούς που εισήχθησαν και θεωρήθηκαν «ενοχλητικοί» όπως ο συμπαραστάτης του δημότη, οι επιτροπές διαβούλευσης, οι ανοιχτές λογοδοσίες, τα τοπικά δημοψηφίσματα κλπ., θεσμοί που η Αριστερά έχει την κουλτούρα και το θεωρητικό πλαίσιο να υποστηρίξει , να πολλαπλασιάσει, να προωθήσει.
Άρα αυτό που απαιτείται εκτός από σαφή στόχευση για την Αυτοδιοίκηση που θέλει να φέρει την επόμενη μέρα, ως μέρος ενός σύγχρονου πολιτικού συστήματος, απαιτείται γνώση και τεχνοκρατική αντίληψη. Όχι από τους «τεχνοκράτες» που ως «στελεχάρες» συντήρησαν τη διαφθορά και την αδιαφάνεια, ως ευνοούμενοί τους αλλά από πραγματικούς και καταρτισμένους επιστήμονες, που δεν θα είναι μέρος του καθεστώτος των «βλαχοδημάρχων», όπως κάποτε τους αποκάλεσε ο Πρωθυπουργός.
Πολιτικοποιημένη και αποκομματικοποιημένη αυτοδιοίκηση
Φυσικά με ειλικρινή διάλογο και διαβούλευση με την κοινωνία και τους αυτοδιοικητικούς και με απόλυτο σεβασμό και διασφάλιση της αυτοτέλειάς της. Αλλά με σαφή και αποφασιστική στόχευση να αλλάξει το τοπικό ριζικά και να επιφέρει τον εκδημοκρατισμό και τον εκσυγχρονισμό των θεσμών που διέπουν την αυτοδιοίκηση. Που σήμερα είναι συνήθως κομματικοποιημένη και αποπολιτικοποιημένη και χρειάζεται ακριβώς το αντίθετο. ( Απόδειξη ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η ανάδειξη των τοπικών αρχόντων δεν είναι αποτέλεσμα προσωπικής ακτινοβολίας αλλά κομματικών συσχετισμών που επιβάλουν εκλεκτούς)
tvxs