Ο νέος πρύτανης του ΕΚΠΑ θυμίζει σε πολλά τον Μπερλουσκόνι: συνδυάζει το επιχειρείν με τα ΜΜΕ, ενώ παράλληλα εξασκεί μία «γοητεία», η οποία όμως -και ευτυχώς- δεν έχει σχέση με το machismo του ηγέτη της Forza Italia. Πώς προέκυψε ο κ. Φορτσάκης με τις πολλαπλές ιδιότητες με τις οποίες έχει γίνει το πρόσωπο των ημερών στο πολύ σύντομο διάστημα της θητείας του;
Είναι πρύτανης του ιστορικού Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει αναδειχτεί σε διάσημη TV persona, ενώ παράλληλα επιτελεί χρέη στρατηγού διμοιριών ΜΑΤ και «αγανακτισμένων» διδασκόντων για να εκπορθήσει το φρούριο ΕΚΠΑ. Ως νέος Αννίβας προ των πυλών γράφει το δικό του έπος στην ιστορική μάχη κατά του πανεπιστημίου της Μεταπολίτευσης, το οποίο αφού διασύρθηκε και απαξιώθηκε με συστηματικό και χυδαίο τρόπο εδώ και περίπου 20 χρόνια από τα συγκροτήματα της διαπλοκής ΜΜΕ και επιχειρηματικών συμφερόντων, φαίνεται έτοιμο να «πέσει». Βεβαίως το αν θα συμβεί κάτι τέτοιο είναι θέμα εκτίμησης τόσο των απρόβλεπτων αντιστάσεων της ακαδημαϊκής κοινότητας στο σύνολό της όσο και του γεγονότος ότι ο νέος πρύτανης έχει απλώσει πολύ τον τραχανά του και η διαχείριση των πολλών μετώπων που ανοίγει ξεπερνάει το φορτσάρισμά του.
Αλλά ας επανέλθουμε στο αρχικό ερώτημα. Ο πρύτανης του ΕΚΠΑ, όπως και οι υπόλοιποι νέοι πρυτάνεις, είναι προϊόντα του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης στο χώρο των ΑΕΙ, δηλαδή της περιστολής των δημοκρατικών δικαιωμάτων, εν προκειμένω και των ακαδημαϊκών ελευθεριών, που χαρακτηρίζει το ιδιόμορφο μνημονιακό πολίτευμα στη χώρα μας. Ο χώρος του πανεπιστημίου δεν θα μπορούσε να είναι η εξαίρεση στο καθεστώς αυτό, δεν θα μπορούσε να παραμείνει το «γαλατικό χωριό», όπως το είχα χαρακτηρίσει σε παλιότερο άρθρο μου. Τα Συμβούλια Ιδρύματος (ΣΙ), πατώντας στους νόμους Διαμαντοπούλου - Αρβανιτόπουλου, εξειδικεύουν τη μνημονιακή πολιτική στα ΑΕΙ, προεπιλέγοντας υποψηφίους πρυτάνεις που κρίνονται οι πλέον κατάλληλοι για το επιχειρείν με τη διττή έννοια του όρου: με την οικονομική και τη στρατιωτική. Στόχος είναι η μετατροπή του πανεπιστημίου σε ένα αγοραίο χώρο παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών, βασική συνθήκη του οποίου θα είναι «νόμος και τάξη». Άρα οι νυν πρυτάνεις δεν είναι δημοκρατικά εκλεγμένοι, αλλά προϊόν μιας προεπιλογής από την οποίαν «κόπηκαν» οι μη επισπεύδοντες. Ο πρύτανης του ΕΚΠΑ, επομένως, δεν εκπροσωπεί τη δημοκρατικά και απρόσκοπτα εκπεφρασμένη ελεύθερη επιλογή των διδασκόντων αλλά το αποτέλεσμα μιας διαβλητής ηλεκτρονικής ψηφοφορίας.
Τα «έκτροπα» λάιβ
Τούτου δοθέντος αξιοποιεί με αποτελεσματικό τρόπο την εμπειρία και τις διασυνδέσεις του ως πρόεδρος του Συμβουλίου της ΝΕΡΙΤ/ΥΕΝΕΔ, ώστε να κατασκευάσει τηλεοπτικά γεγονότα με την αναίσχυντη προβολή των συστημικών ΜΜΕ και την απροκάλυπτη πολιτική στήριξη του Σαμαρά. Έτσι βρίσκονται κάμερες μέσα στη Σύγκλητο [αλήθεια με ποιού την άδεια; Μήπως αυτού του ίδιου που θεωρεί έκνομη την παρουσία των φοιτητών;] και το φιλοθεάμον κοινό παρακολουθεί λάιβ τα «έκτροπα» που αναμεταδίδονται στο πανελλήνιο. Η τηλεοπτική κατασκευή ενός νέου πανεπιστημίου, αποκαθαρμένου από το μίασμα της συμμετοχής του «ξένου» σώματος των φοιτητών και διοικητικών είναι αποτελεσματική. Απευθύνεται με επιτυχία στο πλατύ κοινό που έχει εθιστεί δεκαετίες τώρα η κοινωνική του εμπειρία να διαμεσολαβείται κυρίαρχα από την τηλεόραση. Αρα αυτή η διαμεσολαβημένη εμπειρία προκύπτει ως φυσική διότι εσωτερικεύεται ως δική του.
Βεβαίως το πανεπιστημιακό show δεν θα ήταν πλήρες αν δεν υπήρχαν οι απειροελάχιστοι «αγανακτισμένοι» πανεπιστημιακοί και φοιτητές, αρκετοί όμως για να γεμίζουν την οθόνη. Και όπως συμβαίνει κατά κανόνα πλέον με οποιαδήποτε μορφή κοινωνικού γεγονότος, και όχι μόνο διαμαρτυρίας, υπάρχουν τα απαραίτητα ΜΑΤ ώστε το πανεπιστήμιο, ως ένας από τους ισχυρότερους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους (ΙΜΚ), να καταδεικνύει το γνωστό, ότι δηλαδή οι ΙΜΚ λειτουργούν σε τελευταία ανάλυση, αν χρειαστεί, με την επικουρία των κατασταλτικών μηχανισμών. «Στρατηγέ, ιδού ο στρατός σου» θα μπορούσαμε να αναφωνήσουμε πολλά χρόνια μετά κατά την περίφημη ρήση του Π. Κανελλόπουλου. Το σχέδιο είναι να αλωθεί το ΕΚΠΑ και να καταστεί το υπόδειγμα και για τα υπόλοιπα ΑΕΙ ενός νέου πανεπιστημίου χωρίς συλλογικότητες, συμμετοχή, εργασιακά διοικητικά και ακαδημαϊκά δικαιώματα στη βάση μιας ολιγαρχικής εξουσίας που έχει ήδη οικοδομηθεί.
Ηρεμία του νεκροταφείου
Η «γοητεία» του κ. Φορτσάκη, όμως, υφίσταται διότι μία μεγάλη μερίδα των διδασκόντων έχει συμβιβαστεί με την καθημερινή εξαθλίωση: μειωμένοι μισθοί κατά 50%, τριτοκοσμικές συνθήκες εργασίας [καθαριότητα, θέρμανση, καταστροφή των βασικών υποδομών], στέρηση των στοιχειωδών επιστημονικών εργαλείων για το ερευνητικό έργο των διδασκόντων [βιβλιοθήκες, εργαστήρια κ.λπ.], μειωμένη συμμετοχή τους στα ερευνητικά προγράμματα που προορίζονται για τους λίγους ισχυρούς επιχειρηματικά διδάσκοντες, εκπαίδευση διπλάσιου αριθμού φοιτητών λόγω μετεγγραφών κ.λπ.
Οι συνάδελφοι αυτοί έχουν αποδεχτεί, για πολλούς λόγους,1 ότι το υπόδειγμα Φορτσάκη θα υλοποιήσει το «γοητευτικό» όραμα του νεοφιλελεύθερου πανεπιστημίου που έχει επιβληθεί από το 1999 με την Μπολόνια σε όλη την Ευρώπη, αλλά έχει αποτύχει στη συνολική του εφαρμογή στη χώρα μας: επιχειρηματικό στη λειτουργία και στο εκπαιδευτικό «προϊόν», ιδιωτικοποιημένο στη λειτουργία του, αποτελεσματικό και «οργανωμένο», διότι απαλλαγμένο από χρονοβόρες και οχληρές δημοκρατικές διαδικασίες. Είναι ένα μοντέλο που εξασφαλίζει την αυστηρά ατομική επιτυχία του καθενός, άρα αντιστοιχεί στη χαμηλή κοινωνική συνειδητοποίηση του ατόμου, κάτι που είναι συγκροτησιακό στοιχείο της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας. Η ειρωνεία είναι ότι η εν Ελλάδι εκδοχή του είναι καθαρά πρωχοπροδρομική, εφόσον η χρηματική και επαγγελματική ανέλιξη που υπόσχεται είναι μόνον για τους λίγους, ενώ για τους πολλούς η ατομική επιτυχία βρίσκεται στο επίπεδο του φαντασιακού. Ένα τέτοιο πανεπιστήμιο απλώς παρέχει στη μέγιστη μισθοσυντήρητη πλειοψηφία, που αποστρέφεται την έννοια της συλλογικότητας, ένα πράγμα: την ηρεμία του νεκροταφείου που δίνει τη ψευδαίσθηση εν είδει ζωτικού ψεύδους ότι έτσι μόνον «θα κάνουμε καλά τη δουλειά μας».
* Η Σίσσυ Βελισσαρίου, είναι
καθηγήτρια στη φιλοσοφική σχολή
του ΕΚΠΑ.
left.gr
Είναι πρύτανης του ιστορικού Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει αναδειχτεί σε διάσημη TV persona, ενώ παράλληλα επιτελεί χρέη στρατηγού διμοιριών ΜΑΤ και «αγανακτισμένων» διδασκόντων για να εκπορθήσει το φρούριο ΕΚΠΑ. Ως νέος Αννίβας προ των πυλών γράφει το δικό του έπος στην ιστορική μάχη κατά του πανεπιστημίου της Μεταπολίτευσης, το οποίο αφού διασύρθηκε και απαξιώθηκε με συστηματικό και χυδαίο τρόπο εδώ και περίπου 20 χρόνια από τα συγκροτήματα της διαπλοκής ΜΜΕ και επιχειρηματικών συμφερόντων, φαίνεται έτοιμο να «πέσει». Βεβαίως το αν θα συμβεί κάτι τέτοιο είναι θέμα εκτίμησης τόσο των απρόβλεπτων αντιστάσεων της ακαδημαϊκής κοινότητας στο σύνολό της όσο και του γεγονότος ότι ο νέος πρύτανης έχει απλώσει πολύ τον τραχανά του και η διαχείριση των πολλών μετώπων που ανοίγει ξεπερνάει το φορτσάρισμά του.
Αλλά ας επανέλθουμε στο αρχικό ερώτημα. Ο πρύτανης του ΕΚΠΑ, όπως και οι υπόλοιποι νέοι πρυτάνεις, είναι προϊόντα του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης στο χώρο των ΑΕΙ, δηλαδή της περιστολής των δημοκρατικών δικαιωμάτων, εν προκειμένω και των ακαδημαϊκών ελευθεριών, που χαρακτηρίζει το ιδιόμορφο μνημονιακό πολίτευμα στη χώρα μας. Ο χώρος του πανεπιστημίου δεν θα μπορούσε να είναι η εξαίρεση στο καθεστώς αυτό, δεν θα μπορούσε να παραμείνει το «γαλατικό χωριό», όπως το είχα χαρακτηρίσει σε παλιότερο άρθρο μου. Τα Συμβούλια Ιδρύματος (ΣΙ), πατώντας στους νόμους Διαμαντοπούλου - Αρβανιτόπουλου, εξειδικεύουν τη μνημονιακή πολιτική στα ΑΕΙ, προεπιλέγοντας υποψηφίους πρυτάνεις που κρίνονται οι πλέον κατάλληλοι για το επιχειρείν με τη διττή έννοια του όρου: με την οικονομική και τη στρατιωτική. Στόχος είναι η μετατροπή του πανεπιστημίου σε ένα αγοραίο χώρο παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών, βασική συνθήκη του οποίου θα είναι «νόμος και τάξη». Άρα οι νυν πρυτάνεις δεν είναι δημοκρατικά εκλεγμένοι, αλλά προϊόν μιας προεπιλογής από την οποίαν «κόπηκαν» οι μη επισπεύδοντες. Ο πρύτανης του ΕΚΠΑ, επομένως, δεν εκπροσωπεί τη δημοκρατικά και απρόσκοπτα εκπεφρασμένη ελεύθερη επιλογή των διδασκόντων αλλά το αποτέλεσμα μιας διαβλητής ηλεκτρονικής ψηφοφορίας.
Τα «έκτροπα» λάιβ
Τούτου δοθέντος αξιοποιεί με αποτελεσματικό τρόπο την εμπειρία και τις διασυνδέσεις του ως πρόεδρος του Συμβουλίου της ΝΕΡΙΤ/ΥΕΝΕΔ, ώστε να κατασκευάσει τηλεοπτικά γεγονότα με την αναίσχυντη προβολή των συστημικών ΜΜΕ και την απροκάλυπτη πολιτική στήριξη του Σαμαρά. Έτσι βρίσκονται κάμερες μέσα στη Σύγκλητο [αλήθεια με ποιού την άδεια; Μήπως αυτού του ίδιου που θεωρεί έκνομη την παρουσία των φοιτητών;] και το φιλοθεάμον κοινό παρακολουθεί λάιβ τα «έκτροπα» που αναμεταδίδονται στο πανελλήνιο. Η τηλεοπτική κατασκευή ενός νέου πανεπιστημίου, αποκαθαρμένου από το μίασμα της συμμετοχής του «ξένου» σώματος των φοιτητών και διοικητικών είναι αποτελεσματική. Απευθύνεται με επιτυχία στο πλατύ κοινό που έχει εθιστεί δεκαετίες τώρα η κοινωνική του εμπειρία να διαμεσολαβείται κυρίαρχα από την τηλεόραση. Αρα αυτή η διαμεσολαβημένη εμπειρία προκύπτει ως φυσική διότι εσωτερικεύεται ως δική του.
Βεβαίως το πανεπιστημιακό show δεν θα ήταν πλήρες αν δεν υπήρχαν οι απειροελάχιστοι «αγανακτισμένοι» πανεπιστημιακοί και φοιτητές, αρκετοί όμως για να γεμίζουν την οθόνη. Και όπως συμβαίνει κατά κανόνα πλέον με οποιαδήποτε μορφή κοινωνικού γεγονότος, και όχι μόνο διαμαρτυρίας, υπάρχουν τα απαραίτητα ΜΑΤ ώστε το πανεπιστήμιο, ως ένας από τους ισχυρότερους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους (ΙΜΚ), να καταδεικνύει το γνωστό, ότι δηλαδή οι ΙΜΚ λειτουργούν σε τελευταία ανάλυση, αν χρειαστεί, με την επικουρία των κατασταλτικών μηχανισμών. «Στρατηγέ, ιδού ο στρατός σου» θα μπορούσαμε να αναφωνήσουμε πολλά χρόνια μετά κατά την περίφημη ρήση του Π. Κανελλόπουλου. Το σχέδιο είναι να αλωθεί το ΕΚΠΑ και να καταστεί το υπόδειγμα και για τα υπόλοιπα ΑΕΙ ενός νέου πανεπιστημίου χωρίς συλλογικότητες, συμμετοχή, εργασιακά διοικητικά και ακαδημαϊκά δικαιώματα στη βάση μιας ολιγαρχικής εξουσίας που έχει ήδη οικοδομηθεί.
Ηρεμία του νεκροταφείου
Η «γοητεία» του κ. Φορτσάκη, όμως, υφίσταται διότι μία μεγάλη μερίδα των διδασκόντων έχει συμβιβαστεί με την καθημερινή εξαθλίωση: μειωμένοι μισθοί κατά 50%, τριτοκοσμικές συνθήκες εργασίας [καθαριότητα, θέρμανση, καταστροφή των βασικών υποδομών], στέρηση των στοιχειωδών επιστημονικών εργαλείων για το ερευνητικό έργο των διδασκόντων [βιβλιοθήκες, εργαστήρια κ.λπ.], μειωμένη συμμετοχή τους στα ερευνητικά προγράμματα που προορίζονται για τους λίγους ισχυρούς επιχειρηματικά διδάσκοντες, εκπαίδευση διπλάσιου αριθμού φοιτητών λόγω μετεγγραφών κ.λπ.
Οι συνάδελφοι αυτοί έχουν αποδεχτεί, για πολλούς λόγους,1 ότι το υπόδειγμα Φορτσάκη θα υλοποιήσει το «γοητευτικό» όραμα του νεοφιλελεύθερου πανεπιστημίου που έχει επιβληθεί από το 1999 με την Μπολόνια σε όλη την Ευρώπη, αλλά έχει αποτύχει στη συνολική του εφαρμογή στη χώρα μας: επιχειρηματικό στη λειτουργία και στο εκπαιδευτικό «προϊόν», ιδιωτικοποιημένο στη λειτουργία του, αποτελεσματικό και «οργανωμένο», διότι απαλλαγμένο από χρονοβόρες και οχληρές δημοκρατικές διαδικασίες. Είναι ένα μοντέλο που εξασφαλίζει την αυστηρά ατομική επιτυχία του καθενός, άρα αντιστοιχεί στη χαμηλή κοινωνική συνειδητοποίηση του ατόμου, κάτι που είναι συγκροτησιακό στοιχείο της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας. Η ειρωνεία είναι ότι η εν Ελλάδι εκδοχή του είναι καθαρά πρωχοπροδρομική, εφόσον η χρηματική και επαγγελματική ανέλιξη που υπόσχεται είναι μόνον για τους λίγους, ενώ για τους πολλούς η ατομική επιτυχία βρίσκεται στο επίπεδο του φαντασιακού. Ένα τέτοιο πανεπιστήμιο απλώς παρέχει στη μέγιστη μισθοσυντήρητη πλειοψηφία, που αποστρέφεται την έννοια της συλλογικότητας, ένα πράγμα: την ηρεμία του νεκροταφείου που δίνει τη ψευδαίσθηση εν είδει ζωτικού ψεύδους ότι έτσι μόνον «θα κάνουμε καλά τη δουλειά μας».
* Η Σίσσυ Βελισσαρίου, είναι
καθηγήτρια στη φιλοσοφική σχολή
του ΕΚΠΑ.
left.gr